در آخرین روزهای رضاشاه

کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه» نوشتۀ ریچارد ا. استوارت
پژوهشی در زمینه‌ها و علل و عوامل اشغال ایران توسط متفقین در دوران جنگ جهانی دوم. کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه: تهاجم روس و انگلیس به ایران در شهریور 1320»، با عنوان اصلی Sunrise at Abadan: The British and Soviet Invasion of Iran, 1941، تحقیقی است دربارۀ دورانی مهم و بحرانی از تاریخ معاصر ایران که در آن وضعیت سیاسی و روابط خارجی ایران و استقلال این کشور، تحت تأثیر و تحت‌الشعاع بحران بین‌المللی جنگ جهانی دوم و منافع بخشی از قدرتهای جهانی که به‌طور جدی درگیر این جنگ بودند قرار گرفت.
ریچارد ا. استوارت در کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه» ماجرای خلع رضاشاه از سلطنت و سقوط او را، از منظر مناسبات بین‌الملل و رابطۀ انگلیس و شوروی و آلمان نازی و روابط خارجی ایران در روزهای منتهی به سقوط حکومت رضاشاه و اشغال ایران توسط متفقین، روایت و بررسی و تحلیل می‌کند. او در این کتاب، ضمن ارائۀ تصویری از یک عصر پرآشوب از تاریخ ایران و جهان، پرسش‌ها و مباحثی اخلاقی و حقوقی و سیاسی را درباب درستی یا نادرستی تهاجم روسیه و انگلیس به ایران و اشغال این کشور پیش می‌کشد.
کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه» کتابی است مناسب تاریخ‌پژوهان و علاقمندان تاریخ ایران و به‌ویژه آن‌ها که دربارۀ تاریخ معاصر ایران پژوهش و تحقیق و مطالعه می‌کنند.
متن اصلی کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه» اولین بار در سال 1988 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه»
نقطۀ تمرکز کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه» بر علل و عواملی است که به اشغال ایران توسط متفقین و سقوط رضاشاه انجامید. ریچارد ا. استوارت در این کتاب پیش‌زمینه‌ای از رقابت میان روسیه و انگلستان بر سر آب‌های خلیج فارس به دست می‌دهد و سپس نشان می‌دهد که این رقابت و مناسبات روسیه و انگلیس، بعد از به قدرت رسیدن هیتلر در آلمان و وقوع جنگ جهانی دومی چه وضعیت و سرنوشتی پیدا کرد و این دو کشور تحت تأثیر چه نگرانی‌هایی رقابت خود را به حالت تعلیق درآوردند و به این نتیجه رسیدند که برای مقابله با آلمان نازی و مقاومت دربرابر آن، ایران را اشغال کنند.
در کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه» می‌بینیم که چگونه منافع روسیه و انگلستان و نگرانی آن‌ها بابت آلمان نازی، در اوضاع سیاسی ایران نقشی تعیین کننده ایفا کرد و به خلع رضاشاه از سلطنت و سقوط او انجامید.
کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه» نوری بر مناسبات خارجی ایران در آخرین روزهای سلطنت رضاشاه می‌تاباند و همچنین به ریشه‌یابی تهاجم روسیه و انگلیس به ایران در شهریور 1320 خورشیدی می‌پردازد.
ریچارد ا. استوارت در کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه» درستی یا نادرستی اشغال ایران توسط متفقین را، از منظر اخلاقی و حقوقی و سیاسی، مورد بررسی قرار می‌دهد و به نتایج این اشغال نیز می‌پردازد.

دربارۀ ریچارد ا. استوارت، نویسندۀ کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه»
ریچارد آنتونی استوارت (Richard Anthony Stewart) سرگرد نیروی دریایی امریکا و کارشناس مسائل اطلاعاتی و مخابرات است. استوارت دارای فوق لیسانس رشتۀ حکومت از دانشگاه جورج‌تاون است و مقالات بسیاری در موضوعات سیاسی و نظامی در نشریات تخصصی نظامی، از جمله مجلۀ تفنگداران دریایی امریکا و نشریۀ نیروی دریایی، منتشر کرده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه»
کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه: تهاجم روس و انگلیس به ایران در شهریور 1320» با ترجمۀ عبدالرضا هوشنگ مهدوی و کاوه بیات در نشر نو منتشر شده است.
عبدالرضا هوشنگ مهدوی، متولد 1309 در تهران و درگذشته به سال 1394، مورخ، پژوهشگر، مترجم و دیپلمات ایرانی است. مهدوی تحصیلکردۀ حقوق سیاسی در دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران و دارای دکترای حقوق بین‌الملل از دانشگاه سوربن فرانسه بود. او از سال 1337، که در وزارت امور خارجۀ ایران استخدام شد، تا بازنشستگی‌اش از این وزارتخانه در سال 1359، سِمَت‌های گوناگونی در وزارت خارجه داشت. مهدوی بعد از انقلاب ایران، مسئول اولین هیئت نمایندگی ایران در بریتانیا بود. او همچنین تدریس در دانشکدۀ روابط بین‌الملل وابسته به وزارت امور خارجه و نیز تدریس در دانشگاه امام صادق را در کارنامۀ کاری خود دارد.
در سال 1392، با آغاز مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای 1 + 5، عبدالرضا هوشنگ مهدوی یکی از دیپلمات‌های قدیمی ایران بود که به همراه گروهی دیگر از دیپلمات‌های قدیمی این کشور نامه‌ای تشکرآمیز با بیش از بیست امضا برای تیم ایرانی مذاکره کننده فرستادند.
از آثار تألیفی عبدالرضا هوشنگ مهدوی می‌توان به کتاب‌های «تاریخ روابط خارجی ایران: از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ دوم جهانی» و «سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی (1357 – 1300)» و از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «آخرین سفر شاه»، «سمرقند»، «صف‌آرایی جدید در خاورمیانه» و «خشونت‌پرهیزی: تاریخِ یک اندیشۀ خطرناک» اشاره کرد.

کاوه بیات، متولد 1333 در تهران، مورخ، پژوهشگر و مترجم ایرانی است. تبار کاوه بیات به گروهی از شخصیت‌های نامدار تاریخ و سیاست ایران می‌رسد. او نوۀ دختری صولت‌الدولۀ قشقایی و از نوادگان سهام‌السلطان، یکی از نخست‌وزیران ایران، است. مادربزرگ پدری کاوه بیات از نوادگان فتحعلی‌شاه قاجار و پدر او خواهرزادۀ محمد مصدق، سیاستمدار و نخست‌وزیر مشهور و محبوب ایران، است.
کاوه بیات دبیری مجموعه‌های «تاریخ معاصر ایران» و «آسیای میانه و قفقاز» در شرکت نشر و پژوهش شیرازه کتاب (انتشارات شیرازه کتاب ما) را در کارنامۀ کاری خود دارد. او همچنین عضو هیئت گزینش کتاب و جایزۀ بنیاد موقوفات محمود افشار است.
از آثار تألیفی کاوه بیات می‌توان به کتاب‌های «نبرد سمیرم: انگلیسی‌ها، قشقایی‌ها و جنگ دوم جهانی» و «پان ترکیسم و ایران» و از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «اَن لَمتون در عرصۀ علم و سیاست» و «ورشو 1920: تلاش نافرجام لنین برای چیرگی بر اروپا» اشاره کرد.
از کاوه بیات همچنین مقالاتی در فصلنامۀ گفتگو و مجلات جهان کتاب و اندیشۀ پویا منتشر شده است.

رتبۀ کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه» در گودریدز: 3.38 از 5.