فارنهایت 451

کتاب «فارنهایت 451» اثر ری بردبری
یک رمان علمی – تخیلیِ ویرانشهری. کتاب «فارنهایت 451» امروزه یکی از کلاسیک‌های ادبیات ویرانشهری و از شاخص‌ترین نمونه‌های این ژانر به حساب می‌آید.
ری بردبری، که یکی از مهمترین و معروفترین نویسندگان ژانر علمی – تخیلی مدرن است، در کتاب «فارنهایت 451» دنیایی را ترسیم کرده است که کتاب و مطالعۀ جدی و عمیق در آن ممنوع است و رسانه‌های تصویری جای کتاب را گرفته‌اند و مغز مردم را شستشو می‌دهند و از اطلاعاتی سطحی پر می‌کنند.
بردبری کتاب «فارنهایت 451» را در دوران معروف به «مک‌کارتیسم» و فعالیت‌های ضد کمونیستی در امریکا نوشت؛ دورانی که سناتور جوزف مک‌کارتی در امریکا پرچمدار مبارزه با کمونیسم شد و در راستای همین مبارزه بود که موجی از تعقیب‌ها و بازداشت‌ها و تفتیش عقاید و ممنوعیت‌ها به وجود آمد و این موج، گریبان سینما را هم گرفت و بسیاری، به دلیل اینکه به کمونیست بودن متهم شده بودند، از فعالیت در هالیوود منع شدند.
کتاب «فارنهایت 451» را همچنین الهام‌گرفته از کتابسوزی در آلمان نازی و تصفیه‌های استالینی و کشتارها و دستگیری‌های گستردۀ شاعران و نویسندگان و روشنفکران در روسیۀ شوروی دانسته‌اند.
درواقع به‌روایتی نطفۀ کتاب «فارنهایت 451» وقتی بسته می‌شود که ری بردبری پس از برخوردی شبانه با یک افسر پلیس، تحت تأثیر این برخورد، داستانی کوتاه با عنوان «عابر پیاده» می‌نویسد. بعداً از دل این داستان کوتاه، یک رمان کوتاه به نام «آتش‌نشان» بیرون می‌آید و رمان کوتاه «آتش‌نشان» نیز بعدها در رمان «فارنهایت 451» بسط و گسترش می‌یابد.
متن اصلی کتاب «فارنهایت 451» اولین بار در سال 1953 منتشر شده است. این رمان دستمایۀ اقتباس‌های سینمایی و تئاتری و تلویزیونی و رادیویی و موسیقایی قرار گرفته و براساس آن بازی ویدئویی و کمیک‌بوک هم تولید شده است. از جمله اقتباس‌ها از کتاب «فارنهایت 451» می‌توان به فیلم «فارنهایت 451»، به‌کارگردانی فرانسوا تروفو، اشاره کرد که در سال 1966 برای اولین بار اکران شد.

مروری بر کتاب «فارنهایت 451»
وقایع کتاب «فارنهایت 451» در جایی اتفاق می‌افتد که داشتن کتاب و خواندن آن ممنوع است و هرکس کتاب بخواند شخصیتی مسئله‌دار و بیمار و ضد اجتماعی به حساب می‌آید. خانه‌ها همه طوری ساخته شده‌اند که آتش نمی‌گیرند و به همین دلیل، وظیفۀ آتش‌نشانی نه خاموش کردن آتش بلکه افروختن آن برای سوزاندن کتاب‌هایی است که عده‌ای از مردم مخفیانه در خانه‌هاشان نگه می‌دارند. آتش‌نشان‌ها، به‌محض اینکه ردی از کتاب در خانه‌ای پیدا شود، به آن خانه می‌روند و کتاب‌های آن خانه را درجا می‌سوزانند.
شخصیت اصلی کتاب «فارنهایت 451» مردی آتش‌نشان به نام مانتگ است که براثر آشنایی با یک دختر نوجوانِ کتابخوان، شکافی در باورهایش به وجود می‌آید و این شکاف، به‌تدریج و با رویدادهای بعدی که در زندگی مانتگ اتفاق می‌افتد، عمیق‌تر می‌شود و مانتگ کم‌کم از یک آتش‌نشانِ وفادار به وظیفۀ سوزاندن و انهدام کتاب‌ها به یک فرد علاقمند به کتاب تبدیل می‌شود و طی ماجراهایی سر از تبعیدگاه کتابخوان‌ها و شیفتگان کتاب درمی‌آورد. در این تبعیدگاه، آدم‌ها خود به کتاب شفاهی تبدیل شده‌اند. آن‌ها کتاب‌ها را در حافظۀ خود ثبت می‌کنند و برای آینده‌ و آیندگان نگه می‌دارند.
ری بردبری در کتاب «فارنهایت 451» ویرانشهری را ترسیم می‌کند که ذهن مردم آن انباشته از اطلاعاتی سطحی است که از طریق رسانه‌های بصری به خورد آنان داده می‌شود. افراد این ویرانشهر را اکثریتی منفعل تشکیل می‌دهند که هرآنچه را که حکومت به خوردشان می‌دهد بی‌چون‌وچرا می‌پذیرند. در چنین ویرانشهری، که به‌زودی جنگی مهیب هم در آن درمی‌گیرد، هرکس کتاب بخواند و در خانه‌اش کتاب داشته باشد مجرم به حساب می‌آید و باید نابود شود.
کتاب «فارنهایت 451» رمانی است علمی – تخیلی در ستایش کتاب و نفی سانسور و سرکوب تفکر؛ رمانی در نقد نظام‌های توتالیتر که خواندن و فکر کردن را دشمن خود می‌بینند و کتاب و تفکر را به شدیدترین اشکال ممکن سرکوب می‌کنند.

دربارۀ ری بردبری، نویسندۀ کتاب «فارنهایت 451»
ری داگلاس بردبری (Ray Douglas Bradbury)، متولد 1920 و درگذشته به سال 2012، داستان‌نویس و فیلمنامه‌نویس امریکایی است. بردبری را بیشتر به‌عنوان نویسندۀ آثار علمی – تخیلی می‌شناسند. او یکی از کلاسیک‌های مدرنِ ژانر علمی – تخیلی است اما داستان‌هایی هم در ژانرهای فانتزی، وحشت، رازآلود، رئالیسم و رئالیسم جادویی نوشته است. آثار او بسیار دستمایۀ اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی قرار گرفته‌اند و همچنین براساس آن‌ها کمیک‌بوک تولید شده است.
از آثار ری بردبری می‌توان به کتاب‌های «مرد مصور»، «حکایت‌های مریخی»، «درخت هالووین» و «بوی شَر می‌آید» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «فارنهایت 451»
کتاب «فارنهایت 451» با ترجمۀ مژده دقیقی در نشر ماهی منتشر شده است. مژده دقیقی، متولد 1335، مترجم، روزنامه‌نگار و ویراستار ادبی ایرانی است. دقیقی دانش‌آموختۀ رشتۀ علوم سیاسی در دانشگاه ملی (شهید بهشتی فعلی) است. ترجمۀ آثار داستانی و نیز ترجمۀ آثاری دربارۀ نوشتن و ویرایش، حوزۀ کاری اصلی او در ترجمه است.
از ترجمه‌های مژده دقیقی می‌توان به کتاب‌های «فرار»، «زندگی عزیز»، «ظلمت در نیمروز»، «درندۀ باسکرویل»، «وقتی یتیم بودیم»، «اتود در قرمز لاکی»، «یک مهمانی یک رقص و داستانهای دیگر»، «عدالت در پرانتز»، «ببر سفید»، «ترجمان دردها»، «روایت بازگشت»، «رویای نوشتن: نویسندگان معاصر از نوشتن می‌گویند»، «هنر ویرایش: گفت‌وگو با رابرت گاتلیب» (ترجمۀ مشترک با احمد کسایی‌پور)، «نقشه‌هایت را بسوزان»، «زندان‌هایی که برای زندگی انتخاب می‌کنیم»، «معاملۀ پرسود و داستانهای دیگر»، «اینجا همۀ آدم‌ها اینجوری‌اند: شش داستان برگزیده دهه نود» و «شهروندان خوب نباید بترسند» اشاره کرد.
از کتاب «فارنهایت 451» ترجمه‌های فارسی دیگری هم منتشر شده است. از جملۀ این ترجمه‌ها می‌توان به ترجمۀ علی شیعه‌علی از این رمان اشاره کرد که در انتشارات سبزان منتشر شده است.