جهان نمایش 38: نمایش نامه حلقه (نشرنی) کمدی در سه پرده

کتاب «حلقه» اثر سامرست موآم
یک نمایشنامۀ کمدی سه‌پرده‌ای از سامرست موآم. کتاب «حلقه: کمدی در سه پرده»، با عنوان اصلی The Circle: a Comedy in Three Acts، نمایشنامه‌ای دربارۀ عشق، روابط زناشویی و تقابل عُرف و آداب و اخلاقیات زمانه با آزادی و خواست فردی است.
سامرست موآم در نمایشنامۀ «حلقه» بر موضوعی حساس در زمانۀ خودش انگشت گذاشته و از همین‌رو این نمایشنامه، چنانکه در مقدمۀ نیما حضرتی بر ترجمۀ فارسی آن اشاره شده، وقتی در سال 1921 روی صحنه رفته، خشم عده‌ای از مخاطبان را تا جایی برانگیخته که آن‌ها با دلخوری سالن نمایش را ترک کرده‌اند.
کتاب «حلقه» نمایشنامه‌ای در زمانۀ خود تابوشکن بوده و عجیب نیست که گروهی از افراد مبادی آداب و مقید به رسوم و اخلاقیات متعارف زمانه در مواجهه با این نمایشنامه و بعد از تماشای آن بر روی صحنه، رنجیده و خشمگین شده باشند.
روزنامۀ «تایمز» در زمان اجراهای اول نمایشنامۀ «حلقه» دربارۀ این نمایشنامه و واکنش‌های مخاطبان به آن، نوشته است: «اولین اثری است از سامرست موآم که تماشاچیان آن را در سالن هو کرده‌اند. البته پایان‌بندی شجاعانه‌ای دارد... و این‌طور که معلوم است، شاید برای آن عده‌ای که عقاید سنتی‌تری دارند زیادی هم شجاعانه باشد، ولی عوام از آن لذت می‌برند.»

مروری بر کتاب «حلقه»
داستان نمایشنامۀ «حلقه» دربارۀ زن جوان متأهلی است که دل در گرو مردی دیگر دارد و به همین دلیل می‌خواهد همسرش را ترک و از خانه فرار کند. الگوی این زن در این اقدام خلاف آداب و رسوم و اخلاقیات و عرف اجتماعی زمانه‌اش، زوج سالخورده‌ای هستند که سی سال پیش چنین کاری را انجام داده‌اند.
مکان رویدادهای نمایشنامۀ «حلقه» عمارتی در دورسِت انگلستان است. سامرست موآم در نمایشنامۀ «حلقه» از بحرانی سخن می‌گوید که برآمده از شکاف و تقابل میان عرف اجتماعی و فرهنگی و اخلاقی زمانه و احساسات فردی به وجود می‌آید.
شخصیتهای اصلی نمایشنامۀ «حلقه» زن و شوهری به نام‌های الیزابت و آرنلد هستند و وقایع این نمایشنامه در عمارت آن‌ها اتفاق می‌افتد.
آرنلد در نمایشنامۀ «حلقه» مردی است که مادرش سال‌ها پیش او و پدرش را رها کرده و با مردی دیگر از خانه گریخته است. ذهن آرنلد همچنان درگیر رسوایی برآمده از این اتفاق است اما همسر او، الیزابت، در این فکر است که همین فرار را الگوی زندگی خود قرار دهد و به کاری مشابه آن دست زند. اما آیا زندگی کنونی مادرشوهر الیزابت با مردی که به‌خاطر او از خانه گریخته، حالا که آن‌ها هردو پیر شده‌اند، همان‌قدر رمانتیک و جذاب است که الیزابت در خیالاتش تصور می‌کند؟ این چیزی است که با آمدن این زوج سالخورده به صحنۀ نمایش معلوم می‌شود.

دربارۀ سامرست موآم، نویسندۀ کتاب «حلقه»
ویلیام سامرست موآم (William Somerset Maugham)، متولد 1874 و درگذشته به سال 1965، نمایشنامه‌نویس، داستان‌نویس و منتقد ادبی انگلیسی بود. موآم ابتدا به‌عنوان نمایشنامه‌نویس معروف شد. در سال 1908 چهار نمایشنامۀ او به‌طور همزمان در وست اند لندن روی صحنه رفت. موآم همزمان با نمایشنامه‌نویسی به نوشتن رمان و داستان کوتاه هم می‌پرداخت اما در سال 1933 کلاً عرصۀ تئاتر را رها کرد و تمرکز خود را بر قصه‌نویسی گذاشت. او در دوران جنگ جهانی اول برای سرویس مخفی بریتانیا کار می‌کرد و از تجربیاتش در این دوره در تعدادی از آثار داستانی‌ خود استفاده کرد.
موآم نویسنده‌ای پرفروش و محبوب و پرمخاطب بود. بسیاری از آثار داستانی او دستمایۀ اقتباس‌های سینمایی، رادیویی و تلویزیونی قرار گرفته‌اند.
از آثار سامرست موآم می‌توان به کتاب‌های «ماه و شش پشیز»، «پیرامون اسارت بشری»، «حاصل عمر»، «لبۀ تیغ» و «دربارۀ رمان و داستان کوتاه» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «حلقه»
کتاب «حلقه: کمدی در سه پرده» با ترجمه و مقدمۀ نیما حضرتی در مجموعۀ «جهانِ نمایش» نشر نی منتشر شده است. «جهان نمایش» عنوان مجموعه کتاب‌هایی در زمینۀ تئاتر و ادبیات نمایشی است که زیر نظر رضا رضایی و با همکاری رحمان سهندی در نشر نی منتشر می‌شود. این مجموعه، چنانکه در توضیح آن آمده است، «مجموعه‌ای است از متن‌هایی که برای صحنۀ نمایش یا دربارۀ آن نوشته شده‌اند. انواع نمایش‌نامه، چه برای اجرا و چه صرفاً برای خوانده شدن، از جمله نمایش‌نامه‌هایی با اقتباس از آثار ادبی یا سینمایی، و نیز متن‌های نظری در حوزۀ درام و نقد آثار نمایشی، در این مجموعه جای می‌گیرند.»
نیما حضرتی، مترجم کتاب «حلقه»، متولد 1364 است. از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «قصه‌های آشوب»، «آقای کوئین مرموز» و «آواز قو» اشاره کرد.