ریشه های انقلاب روسیه 1917-1861

کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه» نوشتۀ آلن وود
پژوهشی در تاریخ انقلاب روسیه و ریشه‌های وقوع این انقلاب. کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه: 1861 - 1917»، با عنوان اصلی The Origins of the Russian Revolution, 1861–1917، کتابی است که در آن تاریخ انقلاب روسیه و زمینه‌های وقوع آن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
آلن وود در کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه» بر آن است که نشان دهد انقلاب روسیه ریشه‌دار در مجموعه‌ای از تحولات فکری، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی‌ای بود که از پس از سال 1861 در روسیه پدید آمد و وقایعی را رقم زد که به انقلاب اکتبر 1917 انجامید.
متن اصلی ویراست نخست کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه» اولین بار در سال 1987 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه»
آلن وود در کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه» سرآغاز رویدادها و تحولاتی را که روسیه را گام‌به‌گام به وقوع انقلاب نزدیک‌تر کردند، در سال 1861، یعنی سالی می‌داند که، به‌فرمان آلکساندر دوم، سرف‌داری در روسیه ملغی شد.
در کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه» مجموعۀ عوامل اجتماعی و سیاسی و اقتصادی انقلاب روسیه، در بازۀ زمانی‌ای که موضوع این کتاب است، مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرند.
آلن وود در کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه» نظام امپراتوری روسیه و تضادها و تناقض‌های آن را بررسی و تحلیل می‌کند، به اصلاحات اداری بین سال‌های 1861 تا 1881 در روسیۀ تزاری می‌پردازد، از ظهور خلق‌گرایی انقلابی در روسیه، در همان بازۀ زمانی، سخن می‌گوید، سنت انقلابی در این کشور را بررسی می‌کند، ریشه‌های مارکسیسم روسی را می‌کاود، به توسعۀ صنعتی در روسیۀ اواخر قرن نوزدهم تا سال 1905 می‌پردازد، قیام 1905 در روسیه و سرکوب این قیام را مورد بررسی قرار می‌دهد، استقرار سیاست مشروطه در روسیه را زیر ذره‌بین می‌گذارد و نقش همۀ این عوامل و همچنین عواملی دیگر در انقلاب روسیه را نشان می‌دهد.
کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه» از پیش‌گفتار ناشر انگلیسیِ مجموعه‌ای که این کتاب هم جزوی از آن است، پیش‌گفتارهای نویسنده بر ویراست‌های دوم و سوم این کتاب، توضیح او درباب ضبط اعلام روسی و تاریخ در این کتاب، گاه‌شمار وقایع مربوط به کتاب، معرفی شخصیت‌هایی که در رابطه با انقلاب روسیه و ریشه‌های آن حائز اهمیت هستند، اصطلاح‌نامه، نقشه‌های مرتبط با موضوع کتاب و هفت فصلِ تنظیم شده در دو بخش، با عنوان‌های «تحلیل» و «ارزیابی»، تشکیل شده است.
فصل‌های هفت‌گانۀ کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه» عبارتند از: «مقدمه»، «استبداد و مخالفانش»، «اصلاحات و ارتجاع»، «شورش و قانون اساسی»، «جنگ و انقلاب فوریه»، «قدرت دوگانه و انقلاب اکتبر» و «تفسیر و نتیجه‌گیری».
در بخشی از مقدمۀ نویسنده بر ویراست سوم کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه» می‌خوانید: «انقلاب 1917 روسیه را شاید بتوان مهم‌ترین رویداد تاریخ سیاسی قرن بیستم به شمار آورد که هنوز پژواک آن در قرن بیست‌ویکم به گوش می‌رسد. جان رید، روزنامه‌نگار امریکایی که خود از نزدیک شاهد انقلاب بود، گزارش مشهورش را از آن رویدادها در کتابی به نام ده روزی که دنیا را تکان داد به انتشار رساند. این انقلاب چنان تلاطمی ایجاد کرد که از طنینش هنوز گنبد گیتی پرصداست. 85 سال پس از آن روزگار (در زمان نگارش این کتاب) هنوز می‌توان اثرات مستقیم و غیرمستقیم موجی را که در 1917 از دامنۀ آتشفشان روسیه به راه افتاد بر طیف وسیعی از مسائل سیاسی، اقتصادی، ایدئولوژیک، دیپلماتیک و نظامی در سطح جهان مشاهده کرد. با پایان جنگ سرد و به‌خصوص در پی وقایع 11 سپتامبر 2001 در نیویورک و واشینگتن، رهبران جهان در قیاس با پیشینیان خود شاید با مسائل و دغدغه‌های متفاوتی روبه‌رو باشند؛ با این حال، درک علل، وقایع و عواقب انقلاب روسیه هنوز نه‌فقط به لحاظ تاریخی جالب‌توجه است، بلکه از حیث فهم آگاهانۀ جهان سیاسی که در آن زندگی می‌کنیم نیز بسیار مهم است، جهانی که اتحاد شوروی سابق – دولت و جامعۀ زادۀ آن انقلاب – در ساختن آن نقشی حیاتی داشته است.
موضوع این کتاب به بررسی ریشه‌ها و شرح وقایع انقلاب، از زمان الغای سرف‌داری در 1861 تا افتادن قدرت سیاسی در دست بلشویک‌ها و تأسیس اولین دولت شورایی در اکتبر 1917، محدود است. چرا باید بررسی انقلاب 1917 را از 1861 آغاز کرد؟ لزوماً به معنی موافقت با دیدگاه مارکسیستی – لنینیستی از تاریخ نخواهد بود اگر این عقیدۀ لنین را بپذیریم که خاستگاه‌های انقلاب را می‌توان در قوانین نابسنده و ناکارآمدی جست که به‌موجب آن سرف‌داری در 1861 ملغی شد. برنامۀ سردرگم و ذاتاً متناقضِ اصلاحات اداری که به دنبال "قانون الغای سرف‌داری" به اجرا درآمد، نیروهای اجتماعی، سیاسی و فکری جدیدی در روسیه پدید آورد، اما این نیروها نیز در چارچوب سیاسیِ صلب حکومتی مطلقه و استبدادی محصور شده بودند. تاریخ به کنار، بر حسب قوانین فیزیک اگر فشار بخار درون ظرفی صلب، اتساع‌ناپذیر، نامعطف و فاقد سوپاپ اطمینان دائماً افزایش یابد، ناگزیر انفجاری رخ خواهد داد و ظرف متلاشی خواهد شد. در چند دهۀ منتهی به 1917 هرکسی می‌توانست آن فشارها و نیروهای مهلک، برخی خفته و برخی فعال، را به چشم ببیند و احساس کند. انقلاب، چه برای حکومت استبدادی و چه برای مخالفان، همواره امکانی بالقوه‌موجود بود.»

دربارۀ آلن وود، نویسندۀ کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه»
آلن وود (Alan Wood)، متولد 1943، مورخ و پژوهشگر تاریخ انقلاب روسیه است. او همچنین مؤسس و سردبیر مجلۀ SIBIRICA است.
از آثار آلن وود می‌توان به کتاب‌های «استالین و استالینیسم» و «امپراتوری رومانوف» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه»
کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه: 1861 - 1917» با ترجمۀ فرناز فرشاد و همراه با یادداشتی از بابک محقق، ویراستار ترجمۀ کتاب‌های مجموعۀ «کارگاه تاریخ» نشر نی، که کتاب «ریشه‌های انقلاب روسیه» هم جزوی از آن است، در نشر نی منتشر شده است.
فرناز فرشاد، متولد 1361، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «خانه‌های مدرن: آشنایی با خانه‌های مدرن و معمارانشان» اشاره کرد.