انسان در جستجوی معنای غایی

کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی»، اثر ویکتور یی. فرانکل
«انسان در جستجوی معنای غایی»، اثر ویکتور یی. فرانکل، کتابی است درباره یکی از بنیادین‌ترین و قدیمی‌ترین پرسش‌هایی که انسان از دیرباز تا به امروز به آن می‌اندیشیده و همچنان می‌اندیشد. ویکتور یی. فرانکل در این کتاب، از منظری روانکاوانه و فلسفی، به موضوع الهیات و معنویت و دین و جایگاه و اهمیت آن در زندگی انسان و ارتباط الهیات و روانپزشکی می‌پردازد و از خلال این موضوعات از چند‌وچون و ریشه‌های روحیه معناجوییِ انسان سخن می‌گوید. «انسان در جستجوی معنای غایی» حدود چهل سال بعد از مشهورترین کتاب ویکتو یی. فرانکل، یعنی کتاب «انسان در جستجوی معنا» نوشته شده و جزو آخرین کتابهای اوست. متن اصلی این کتاب نخستین بار در سال 1997 منتشر شده است. «انسان در جستجوی معنای غایی» در راستای همان اندیشه‌هایی در باب الهیات و روانکاوی است که فرانکل از سالها پیش‌تر آنها را دنبال می‌کرده و به‌تدریج بسط و گسترش می‌داده است. خود فرانکل این کتابِ اواخر عمر خود را «منظم‌ترین و نظام‌مند‌ترین» کتاب خود معرفی می‌کند. او در مقدمه‌ای که بر چاپ اول متن انگلیسی این کتاب نوشته است، درباره پیشینه بخش نخست کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی»، به سخنرانی‌ای اشاره می‌کند که کمی بعد از جنگ جهانی دوم برای جمع کوچکی از روشنفکران وینی ایراد کرده بوده است. متن آلمانی آن سخنرانی در سال 1947 به صورت کتاب منتشر می‌شود و در سال 1975 هم ترجمه انگلیسی آن، با عنوان «خدای ناهشیار»، به چاپ می‌رسد. فرانکل در بخش اول کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی» بعد از بیش از چهل سال به آن سخنرانی و بحث مطرح‌شده در کتاب «خدای ناهشیار» بازگشته است.
نظریات فرانکل درباره معنا و هدف زندگی و سرشت دینی انسان و رابطه الهیات و روانپزشکی با بخشی از تجربه زیسته او پیوند خورده است. فرانکل یکی از نجات‌یافتگان اردوگاههای مرگ آلمان نازی است. او سالهایی را در این اردوگاهها سپری کرده و فجایعی بزرگ را از نزدیک دیده و این مشاهدات بر دیدگاههایش درباره دین و معنویت و معنی‌درمانی تأثیر گذاشته است. او، بر مبنای آنچه از نزدیک در اردوگاههای مرگ دیده، معتقد است که فاجعه لزوماً به از دست رفتن دین منجر نمی‌شود و آنها که ایمان محکمی دارند با بروز فجایع بزرگ ایمان‌شان نه فقط تضعیف نمی‌شود، بلکه قوی‌تر می‌شود. او دین و باور دینی را در ضمیر ناهشیار انسانها می‌جوید و اینجاست که مباحث او در باب الهیات با روانکاوی و روانپزشکی تلاقی می‌کند.

مروری بر کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی»
«انسان در جستجوی معنای غایی» از مقدمه و نُه فصل تشکیل شده است. ویکتور یی. فرانکل در این کتاب به مفاهیمی چون وجدان، ضمیر ناهشیار و رؤیا و رابطه آنها با دین پرداخته است. فرانکل معتقد است که انسان، برخلاف آنچه فروید می‌گوید، صرفاً از غرایز تشکیل نشده و تحلیل فرویدی از روانِ انسان بخشی از وجود آدمی را که به معنویت و مسئولیت انسانی مرتبط است نادیده می‌گیرد. تأکید فرانکل بر وجه استعلایی انسان، معناجویی او و میل‌اش به فرارفتن از وجود مادی خویش است. فرانکل معتقد به معنی‌درمانی و آگاه کردن انسان به معنویت درون خویش و مسئولیت او در هستی است. برداشت فرانکل از دین البته با برداشت رسمی اصحاب کلیسا متفاوت است و او نگاهی عرفانی‌تر و شخصی‌تر و درونی‌تر به مفهوم دین دارد. فرانکل همچنین معتقد است که ایمان واقعی ایمانی است که بدون قید و شرط باشد.
فرانکل در فصل اول کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی»، ضمن توضیح دیدگاههای خود درباره معنی‌درمانی و ماهیت تحلیل وجودی، به نقد روان‌کاوی فروید می‌پردازد و تفاوت تحلیل وجودی و معنی‌درمانی را با روان‌کاوی فرویدی نشان می‌دهد. او در فصل‌های دیگر کتاب از موضوعاتی نظیر وجدان، رؤیا و روان‌پزشکی و الهیات بحث می‌کند. فصل پایانی کتاب، که عنوان آن با عنوان کتاب یکی است، متن سخنرانی فرانکل در نشست سالانه انجمن روان‌پزشکی امریکا در سال 1985 است.
فصل‌های نُه‌گانه کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی عبارتند از: «ماهیت تحلیل وجودی»، «ناهشیاری معنوی»، «تحلیل وجودی وجدان»، «تحلیل وجودی رؤیاها»، «کیفیت استعلایی وجدان»، «دینی بودن ناهشیار»، «روان‌پزشکی و الهیات»، «پژوهش‌های جدید در معنی‌درمانی در حوالی 1975» و «انسان در جست‌وجوی معنای غایی».
کتاب همچنین با پیش‌گفتاری از اسوانی هانت، سفیر اسبق امریکا در اتریش، همراه است.

درباره ویکتور یی. فرانکل، نویسنده کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی»
ویکتور یی. فرانکل (Viktor Emil Frankl)، متولد 1905 و درگذشته به سال 1997، عصب‌شناس، روان‌پزشک و فیلسوف اتریشی و بنیانگذار «معنی‌درمانی» بود. فرانکل دارای دکترای پزشکی و فلسفه از دانشگاه وین بود. در زمان جنگ جهانی دوم سه سال از عمرش در اردوگاههای کار اجباری آلمان نازی گذشت و این دوران و آنچه در این سالهای سیاه تجربه کرد و به چشم دید بسیار بر دیدگاههایش درباره معنی‌درمانی و تحلیل وجودی و معنویتی که به اعتقاد او در ضمیر ناهشیار انسان وجود دارد تأثیر گذاشت؛ چنانکه در مقدمه چاپ اول انگلیسی کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی» می‌نویسد: «حقیقت این است که در میان کسانی که واقعاً تجربه اردوگاه‌های کار اجباری را درک کرده‌اند، شمار آنان که زندگی دینی‌شان – به‌رغم این تجربه، و نه به سبب آن – عمق پیدا کرد به مراتب بیش‌تر از شمار کسانی است که دست از اعتقادشان کشیدند. در بازگفتنِ آنچه زمانی لاروشفوکو در مورد تأثیری که فراق و جدایی بر عشق دارد اظهار کرده بود، می‌شود گفت همان‌طور که آتش کوچک را طوفان به خاموشی می‌کشد در حالی که آتش گسترده را بیش‌تر می‌کند، به همین ترتیب یک ایمان ضعیف در ناگواری‌ها و بلاها ضعیف‌تر می‌شود حال آن که ایمان‌های قوی در سختی‌ها و بلاها قوت می‌یابند.»
فرانکل در معروف‌ترین کتاب خود، «انسان در جستجوی معنا»، به شرح خاطرات خود و دیگر اسرای اردوگاههای کار اجباری می‌پردازد و ضمن شرح این خاطرات تلخ و هولناک، دیدگاههای خود را درباره معنادرمانی و جستجوی معنا بیان می‌کند.
از دیگر آثار ویکتور یی. فرانکل می‌توان به «آری به زندگی»، «اراده معطوف به معنی: گزیده سخنرانی‌ها درباره معنی‌درمانی»، «انسانیتِ در رنج: بنیان‌های انسان‌شناختی روان‌درمانی» و «معنی‌درمانی و تحلیل وجودی: متونی از شش‌ دهه» اشاره کرد.

درباره ترجمه فارسی کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی»
کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی» با ترجمه و مقدمه شهاب‌الدین عباسی در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است. شهاب‌الدین عباسی، متولد 1345، مترجم کتابهایی متنوع در زمینه اندیشه و ادبیات و علوم انسانی، در حوزه بزرگسالان و کودک و نوجوان، است. «آلبرت اینشتین»، «ایده‌های بزرگ برای دختران و پسران بلندپرواز»، «آری به زندگی»، «دور دنیای فلسفه در هشت روز»، «پسری با تخیل وحشی (داستان زندگی گابریل گارسیا مارکز، برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات)» از جمله ترجمه‌های اوست. عباسی همچنین نویسنده و گردآورنده کتاب «آکادمی عشق (شمس و مولوی: زندگی، اندیشه‌ها و قصه‌ها)» است.
از کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی» ترجمه‌ای دیگر نیز به قلم احمد صبوری و عباس شمیم در انتشارات آشیان منتشر شده است.

رتبه کتاب «انسان در جستجوی معنای غایی» در گودریدز: 3/57 از 5