آخرین روزها

کتاب «آخرین روزها: یادداشت‌های روزانة گوبلز»، نوشتۀ یوزف گوبلز
کتاب «آخرین روزها: یادداشت‌های روزانۀ گوبلز»، با عنوان اصلی The Goebbels diaries, the last days، بخشی از تاریخ آلمان نازی و جنگ جهانی دوم، به روایت یوزف گوبلز، مغز متفکر و مدیر دستگاه تبلیغاتی نازی‌ها، است. یوزف گوبلز به‌طور مرتب یادداشت روزانه می‌نوشت. یادداشت‌های او دوره‌های مختلفی از سلطۀ نازیسم در آلمان را دربرمی‌گیرد و تصویری از آن دوران، از چشم یکی از دست‌اندرکاران اصلی حکومت نازی‌ها، به دست می‌دهد و همچنین تصویری از ایدئولوژی نازیسم و شخصیت و طرز فکر یکی از چهره‌های مهمی که این ایدئولوژی را نمایندگی و تبلیغ می‌کردند.
کتاب «آخرین روزها: یادداشت‌های روزانۀ گوبلز» به بخشی از یادداشت‌های روزانۀ یوزف گوبلز اختصاص دارد که مصادف با روزهای پایانی اقتدارِ هیتلر و آغاز رَوَندِ فروپاشیِ نازی‌هاست. این یادداشت‌ها، که اولین آنها در سه‌شنبه 27 فوریۀ 1945 و آخرین‌شان در دوشنبه 9 آوریل 1945 نوشته شده، تصویرگر دورانی از حکومت هیتلر است که او در سراشیب سقوط قرار گرفته و قوایش در جبهه‌های جنگ در آستانۀ درهم‌شکستن‌ بوده‌اند.
کتاب «آخرین روزها: یادداشت‌های روزانۀ گوبلز» به کوشش هیو تره‌ور روپر گردآوری شده است. این کتاب سندی ارزشمند درباره یکی از مقاطع مهم حکومت هیتلر و فروپاشی آلمان نازی است. علاقه‌مندان تاریخ قرن بیستم و به‌ویژه آنها که علاقه‌مند به مطالعه در زمینۀ وقایع مربوط به جنگ جهانی دوم و دوران سیطره نازیسم هستند با خواندن این کتاب، از دریچۀ چشم مردی تا آخرین نفس وفادار به هیتلر و ایدئولو‌ژی نازیسم، با بخشی از این وقایع مواجه خواهند شد.

مروری بر کتاب «آخرین روزها: یادداشت‌های روزانۀ گوبلز»
کتاب «آخرین روزها: یادداشت‌های روزانۀ گوبلز» با مقدمه‌ای مفصل و خواندنی از ویراستار انگلیسی کتاب همراه است. این مقدمه، در کنار یادداشت‌های خود گوبلز و ضمایم کتاب، تصویری دقیق‌تر از شخصیت گوبلز و افکار و خط مشی او در حزب نازی به دست می‌دهد و همچنین جایگاه او در دستگاه هیتلر و نقش‌اش در ساختن چهره‌ای اسطوره‌ای و کاریزماتیک از هیتلر را به خوبی نشان می‌دهد. در این مقدمه تصویری از شخصیت و افکار و فعالیتهای گوبلز و چگونگی رشد او در حزب نازی و نقش مؤثرش در این حزب به دست داده شده و همچنین توضیحاتی درباره یادداشت‌های او ارائه شده است.
بعد از مقدمۀ ویراستار انگلیسی، یادداشت‌های گوبلز آغاز می‌شود. گوبلز در این یادداشت‌ها از وضعیت جبهه‌های جنگ در ماههای پایانی حکومت هیتلر، از مکالماتش با هیتلر، از نفرتش از برخی سران حکومت و از احساسات و دیدگاه‌های خود نسبت به حوادثی که در حال اتفاق افتادن بوده‌اند نوشته است. در این یادداشت‌ها به صورت بی‌پرده با یکی از چهره‌های مهم آلمان هیتلری روبه‌رو می‌شویم و افکار او را می‌خوانیم. گوبلز در این یادداشت‌ها، به‌رغم تأکید بر نگران‌کننده بودن اوضاع جبهه‌های جنگ، می‌کوشد نومید نباشد. گویی همچنان به پیروزی آلمان نازی دل بسته است، اگرچه در عین ابراز امیدواری او را آشفته و نگران هم می‌یابیم، چنانکه در جایی از این یادداشت‌ها ضمن گفتن اینکه «فرض ما این نیست که اوضاع بدتر خواهد شد»، دو سطر پایین‌تر می‌نویسد: «در طول شب، این انگلیسی‌های ذلیل‌شده بار دیگر با موسکیتوهایشان به برلین بازگشتند و یکی از خواب‌های چند ساعته‌ای را که هر کسی این روزها بیش از هر زمان دیگر به آن نیاز دارد آشفته کردند.»
بعد از یادداشت‌ها یوزف گوبلز، بخش ضمائم کتاب آمده است. این ضمائم عبارتند از: «اعلامیۀ آدولف هیتلر خطاب به مردم برلین در 22 آوریل 1945»، «نامۀ دکتر یوزف گوبلز به هرالد کوانت»، «نامۀ ماگدا گوبلز به هرالد کوانت»، «پی‌نوشت گوبلز دربارة وصیت هیتلر» و «اعلان رسمی مرگ هیتلر».
بخش پایانی کتاب «آخرین روزها: یادداشت‌های روزانۀ گوبلز» شامل یک گاه‌شمار است.
کتاب «آخرین روزها: یادداشت‌های روزانۀ گوبلز» با ترجمۀ هوشنگ جیرانی در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.

درباره یوزف گوبلز
یوزف گوبلز (Joseph Goebbels) بین سال‌های 1933 تا 1945 وزیر تبلیغات و روشنگری آلمان نازی بود. گوبلز در بین مردانِ سیاسیِ آدولف هیتلر جایگاهی ویژه داشت، چون دستگاه تبلیغاتی آلمان نازی را اداره می‌کرد و هم‌او بود که با پروپاگاندا و بزرگنمایی و اغراق، از هیتلر تصویری کاریزماتیک و مردم‌پسند و افسانه‌ای در رسانه‌ها ارائه داد و در این راستا به ویژه از قدرت فیلم و تأثیر آن بر ذهن مردم نهایت استفاده را کرد. گوبلز، چنانکه در مقدمۀ ویراستار انگلیسی کتاب «آخرین روزها: یادداشت‌های روزانۀ گوبلز» بر این کتاب اشاره شده «این اظهارنظر هیتلر در کتاب نبرد من را سرلوحه خود قرار داده بود که دروغ هرچقدر بزرگ‌تر، برای مردم باورپذیرتر». او فیلم‌ها و انواع و اقسام برنامه‌ها و پروژه‌های تبلیغاتی را به سود هیتلر و ارائۀ چهره‌ای مثبت و ستایش‌برانگیز از او سازماندهی کرد. گوبلز، ضمن اینکه از مؤثرترین ابزار برای تحریف و بزک کردن و جذاب‌ نمودن چهرة مخوف نازیسم در انظار عمومی استفاده می‌کرد، از سوی دیگر به سانسور هرآنچه که خلاف ایدئولوژی نازی‌ها قلمداد می‌شد می‌پرداخت. هم او بود که کتاب‌سوزانی بزرگ را در آلمان به راه انداخت و هنری را که نازی‌ها «منحط» می‌دانستند نابود کرد. او کسی بود که در ساختن چهره‌ای اسطوره‌ای از هیتلر نقشی عمده ایفا کرد. اما با شکست هیتلر و فروپاشی نازیسم رو شدن اینکه اسطوره‌ای که گوبلز از هیتلر در انظار عمومی به تصویر کشیده تا چه حد شکننده و آسیب‌پذیر بوده است، گویی سازنده این تصویر اسطوره‌ای و اغراق‌آمیز نیز خود را درهم‌شکسته ‌دید. گوبلز در یکم مه 1945، بعد از اینکه ارتش سرخ وارد برلین شد، به زندگی خود پایان داد. گویی با شکست قطعی هیتلر تاریخ برای او نیز، که در آن زمان چهل و هفت سال داشت، به پایان رسیده بود و دیگر دلیلی برای ادامۀ زندگی نمی‌یافت.