کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن: مکتب موس و دورکیم در برابر فایده‌گرایی و فاشیسم» نوشتۀ آرمان ذاکری
خوانشی رادیکال از مکتب دورکیم و موس. کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن: مکتب موس و دورکیم در برابر فایده‌گرایی و فاشیسم» کتابی است در حوزه جامعه‌شناسی که در آن از وجود پتانسیل‌هایی در مکتب دورکیم و موس و دیگر پیروان مکتب دورکیم سخن رفته که توجه به آن‌ها و اجرایی‌کردن‌شان می‌تواند جامعه را از آسیب‌های نئولیبرالیسم و فایده‌گرایی و نیز گرفتار شدن به نظام‌های اقتدارگرا و فاشیستی و تمامیت‌خواه ایمن نگه دارد.
آرمان ذاکری در کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن» قرائتی از نظریات امیل دورکیم و پیروان او ارائه داده است که با قرائت‌هایی که معمولاً در ایران از مکتب دورکیم ارائه شده متفاوت است و با آن قرائت‌های مسلط نسبتی ندارد. تأکید او در کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن» بر دفاع مکتب دورکیم و موس از نهادهای اجتماعی واسط میان دولت و مردم است؛ نهادهایی که جامعه را از خطرات نئولیبرالیسم و فایده‌گرایی و فاشیسم و نظام‌های اقتدارگرا ایمن نگه می‌دارند.
مروری بر کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن»
کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن» از پیش‌گفتار نویسنده، مقدمه‌ای به‌قلم سارا شریعتی با عنوان «فراخوان به جامعه»، مقدمۀ نویسنده با عنوان «بازگشت به مکتب موس و دورکیم» و چهار فصل و یک ضمیمه تشکیل شده است. عنوان‌های فصل‌های چهارگانۀ کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن» عبارتند از: «مارسل موس و پارادایم هدیه: میراث دورکیمی در تقابل با فاشیسم و فایده‌گرایی»، «مکتب دورکیم: همبستگی اجتماعی و دشمنان آن»، «همبستگی اجتماعی پس از دورکیم و موس: بری از منفعت بودن در برابر فایده‌گرایی»، «همبستگی اجتماعی در جهان امروز: در برابر نئولیبرالیسم و هویت‌گرایی غیریت‌ستیز».
ضمیمۀ کتاب نوشته‌ای است از امیل دورکیم با عنوان «ارزش چیزها» و به‌ترجمۀ شیما کاشی و آرمان ذاکری.
آرمان ذاکری در کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن» بر آن است تا وجوهی از مکتب دورکیم و موس را برجسته کند که به اعتقاد او در قرائت‌های رایج از این مکاتب در ایران مغفول و در حاشیه مانده است. قرائت آرمان ذاکری، در تقابل با قرائت‌های رایج، قرائتی رادیکال از مکتب دورکیم و موس است. این قرائت بر اهمیت همبستگی اجتماعی متمرکز است و از کارایی همبستگی اجتماعی در محافظت جامعه از فاشیسم و اقتدارگرایی و فایده‌گرایی و نئولیبرالیسم سخن می‌گوید. آنچه در این کتاب درباره مکتب دورکیم و موس و دیگر پیروان دورکیم مدّنظر است نقشی است که تشکل‌ها و نهادهایی مانند اصناف و اتحادیه‌ها و انجمن‌ها و هر نهاد دیگری که از پایین سازماندهی می‌شود در تقویت همبستگی اجتماعی ایفا می‌کنند و نمی‌گذارند فایده‌گرایی یا فاشیسم و اقتدارگرایی بر جوامع حاکم شوند. ذاکری در کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن» از این منظر و با محوریت این موضوع به قرائت نظریات دورکیم و موس و دیگر پیروان دورکیم می‌پردازد.
در کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن»، ضمن معرفی دیدگاه‌های دورکیم و موس و پیروان دیگر مکتب دورکیم و خوانش این دیدگاه‌ها با محوریت بحث همبستگی اجتماعی، زمینه‌های اجتماعی و فکری شکل‌گیری سنت دورکیمی نیز معرفی شده است.
در مقدمه‌ای که سارا شریعتی بر کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن» نوشته است، ضمن اشاره به دورکیم و نظریات او در زمینۀ جامعه‌شناسی و تأکید بر اهمیت مکتب دورکیم، به‌طور مشخص‌تر به دیدگاه‌های مارسل موس، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پیروان مکتب دورکیم، و همچنین به ریشه‌یابی دلایل در حاشیه ماندن مارسل موس و دیدگاه‌های او در ایران پرداخته شده است.
در بخشی از کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن» می‌خوانید: «به طور کلی مکتب دورکیمی، هم در برابر اتمیزاسیون ناشی از سیاست‌های نئولیبرال و فایده‌گرا و هم در برابر واکنش‌های فاشیستی و هویت‌خواهانۀ جوامع توده‌ای و ناامن، که اعضای آن برای دستیابی به همۀ ناداشته‌های خود به چهره‌های اقتدارگرا پناه می‌برند، از بازسازماندهی اجتماعی و شکل‌گیری نهادهای واسط مانند اصناف، اتحادیه‌ها و انجمن‌ها دفاع کرده است. از نظر آن‌ها وجود گروه‌های ثانوی میان دولت و افراد از به وجود آمدن جامعۀ توده‌ای و دولت توتالیتر ممانعت می‌کند. سازماندهی اجتماعی، از پایین در قالب‌های متنوعی چون انجمن‌ها، اصناف، سندیکاها، سمن‌ها و سایر تشکل‌های اجتماعی و مشارکت آن‌ها در حیات اجتماعی و سیاسی، برای شکل‌گیری دموکراسی و بقای آن ضروری است. تشکل‌هایی که می‌توان به‌رسمیت‌شناسیِ دیگری در چارچوب اخلاق دیگرخواهانه را در آن‌ها بسط داد و پارادایم هدیه (بخشش - دهش) را در برابر پارادایم انباشت تقویت کرد و این‌گونه اخلاقیاتی را برای عبور از نظم سرمایه‌دارانه به سمت برابریِ بیشتر بنا نهاد.
توجه نظری به مسئلۀ به‌رسمیت‌شناسی، در معنای به شمار آوردن و برابری با دیگریِ متفاوت و مقاومت در برابر حذف او، در جهانی که خطر فاشیسم و هویت‌گرایی ستیزه‌جو شدیداً آن را تهدید می‌کند، بسیار ضروری است. توزیع برابر امکانات و فرصت‌ها در جامعه برای هویت‌ها و فرهنگ‌های مختلف، در پرتو نزاعی تمام‌عیار برای فراگیر شدن ایده به‌رسمیت‌شناسی ممکن خواهد شد.»
کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن: مکتب موس و دورکیم در برابر فایده‌گرایی و فاشیسم» در نشر نی منتشر شده است.
درباره آرمان ذاکری، نویسنده کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن»
آرمان (علیرضا) ذاکری، متولد 1360، پژوهشگر حوزه جامعه‌شناسی است. ذاکری دارای دکترای جامعه‌شناسی از دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیئت علمی و استادیار گروه جامعه‌شناسی این دانشگاه است. از او، به جز کتاب «همبستگی اجتماعی و دشمنان آن»، کتاب «مقدمه‌ای بر مواجهه با علوم اجتماعی در متن سنت‌های شیعی» نیز منتشر شده است.
ادامه keyboard_arrow_down
