راه های ابریشم

کتاب «راه‌های ابریشم: تاریخ جدید جهان» نوشتۀ پیتر فرنکوپن
تاریخ فقط تاریخ غرب نیست؛ این پیامی است که پیتر فرنکوپن در کتاب «راه‌های ابریشم: تاریخ جدید جهان» می‌خواهد به مخاطبان خود بدهد. کتاب «راه‌های ابریشم: تاریخ جدید جهان» با عنوان اصلی،The Silk Roads: A New History of the World ، کتابی است که تاریخ جهان را از منظری متفاوت با تاریخ‌نگاری‌های مرسومِ غربی‌ها روایت می‌کند و رویکردهای کلاسیک شرق‌شناسانه به تاریخ را، که طبق آن‌ها غرب در مرکز تاریخ و شرق در حاشیۀ آن قرار دارد، به چالش می‌کشد. پیتر فرنکوپن در کتاب «راه‌های ابریشم» نقشه‌ای متفاوت با نقشه‌های مرسوم از تاریخ جهان ترسیم می‌کند؛ نقشه‌ای که در آن سرزمین‌های شرقی، به‌عنوان مهد تمدن و سرزمین‌هایی قدیمی و تاریخ‌ساز، حضوری پررنگ دارند. مرکز توجه فرنکوپن در کتاب «راه‌های ابریشم» تلاقی‌گاه‌های شرق و غرب است و نقاطی که عرصۀ تبادل فرهنگ و کالا میان شرق و غرب بوده‌اند و نیز برانگیزاننده جنگ‌هایی میان این دو.
اهمیت کتاب «راه‌های ابریشم»، چنانکه در مقدمۀ علیرضا عامری بر ترجمۀ فارسی این کتاب اشاره شده، «در این است که راه‌های ابریشم را به‌عنوان یکی از نخستین جلوه‌گاه‌های ملاقات شرق و غرب از حیث تلاقی فرهنگ‌ها و مذهب‌ها و جنگ‌ها و آشتی‌ها معرفی می‌سازد و چند هزاره تاریخ‌نگاری و سندنمایی از دوران باستان تا دوران معاصر را به نمایش می‌گذارد.» و مضمون این کتاب، باز چنانکه در همین مقدمه توضیح داده شده، «روایت تاریخ از منظری تازه است که از نگاه کل‌نگر و پلی‌سیستمیک پدیده‌ها را به هم مرتبط دانسته و تجارت و سیاست از یک‌سو و هنر و فرهنگ از سوی دیگر را به‌هم پیوند زده است.»
متن اصلی کتاب «راه‌های ابریشم» اولین بار در سال 2015 منتشر شد و بعد از انتشار مورد استقبال قابل توجهی قرار گرفت و پرفروش شد. «دیلی تلگراف» از این کتاب به‌عنوان کتاب تاریخ سال 2015 نام برد و «تایمز» آن را یکی از ده اثری دانست که «نگاه ما را به جهان تغییر می‌دهد.»
همچنین ترجمۀ چینی این کتاب، در کنار کتاب‌هایی چون «صدسال تنهایی»، «غرور و تعصب»، «ناطور دشت» و «گتسبی بزرگ»، در فهرست 25 کتاب تأثیرگذارِ ترجمه‌شده به چینی قرار دارد.
وال استریت ژورنال سبک تاریخ‌نگاری فرنکوپن را این‌گونه توصیف کرده است: «یکی از امتیازات فرنکوپن در مقام داستانگو خبرگی او در خلق گره‌های یگانه در سرتاسر فرش داستان است... او اثری نادر نوشته که آدمی را برمی‌انگیزد تا انگاره‌هایش از جهان را به نقد بکشد.»
و نیز «نیویورکر» در وصف تاریخ‌نگاری فرنکوپن می‌نویسد: «این تاریخ‌نگاری رغبت‌انگیز تلقیب غرب به وارث فرهنگ ناب یونانی ـ رومی را به چالش می‌کشد... فرنکوپن با آرایش زنجیره‌ای از مثال‌های گوناگون از تداخل فرهنگ‌ها، به ترسیم تأثیرات اجتماعی و اقتصادی تجارت ابریشم و برده، طاعون یا مرگ سیاه، و نفوذ بودیزم در مسیحیت دست زده است.»

مروری بر کتاب «راه‌های ابریشم»
کتاب «راه‌های ابریشم» از مقدمۀ نویسنده، بیست‌و‌پنج فصل و مؤخره‌ای با عنوان «راه ابریشم نو» تشکیل شده است. عنوان‌های فصل‌های بیست‌وپنج‌گانۀ این کتاب عبارتند از: «پیدایش راه ابریشم»، «راه ادیان»، «راه مشرق ترسا»، «راه خیزش»، «راه همسازی»، «راه پوست خز»، «راه بردگان»، «راه بهشت»، «راه دوزخ»، «راه مرگ و ویرانی»، «راه طلا»، «راه نقره»، «راه شمال اروپا»، «راه امپراتوری»، «راه بحران»، «راه جنگ»، «راه طلای سیاه»، «راه آشتی»، «راه گندم»، «راه تبارکشی»، «راه جنگ سرد»، «راه ابریشم آمریکایی»، «راه رقابت ابرقدرت‌ها»، «راه فاجعه» و «راه سوگ».
فرنکوپن کتاب «راه‌های ابریشم» را با مقدمه‌ای درباره رویکرد خود به تاریخ در این کتاب آغاز می‌کند. او در این مقدمه تعریف می‌کند که اولین بار چگونه متوجه این نکته شد که تاریخی که غربی‌ها درباره جهان و تمدن نوشته‌اند تاریخی جانبدارانه و تحریف‌شده و غرب‌محور است که در آن از نقش مهم و تأثیرگذار شرق در تاریخ جهان ردّ و نشانی نیست. او می‌نویسد: «در چهاردهمین سالروز تولدم کتابی به قلم مردم‌شناسی به نام اریک وولف از والدینم هدیه گرفتم که شعله بر جانم زد. او نوشته بود: تاریخ لَخت و خوکرده‌ی تمدن همان است که در آن "یونان کهن روم را پدید آورد، روم اروپای مسیحی را پروراند، اروپای مسیحی رنسانس را سامان داد، رنسانس عهد روشنگری را پروار کرد و عهد روشنگری اسباب لقاح دموکراسی و انقلاب صنعتی شد. تلاقی صنعت‌باری و مردم‌سالاری به نوبه‌ی خود ایالات متحده را آفرید که جلوه‌گاه حق زندگی، آزادی و خوشبختی باشد." چیزی نگذشت که دریافتم این همان قصه‌ای است که پیش‌تر در گوشم خوانده بودند: سرود ظفرمندی سیاسی، فرهنگی و اخلاقی غرب. اما این هُزوارش مخدوش بود: راه‌های دیگری نیز برای نگریستن به تاریخ وجود داشت ـ آن‌گونه که از دیدگاه فاتحان تاریخ متأخر به گذشته نظاره نشود.
هوش از سرم رفت. دیگر مثل روز روشن بود که سرزمین‌هایی که در کتاب‌های درسی نشانی از آن‌ها نبود زیر بار قصه‌ی افراشتگی اروپا مدفون مانده بودند و یکسره مفقود بودند.»
فرنکوپن در کتاب «راه‌های ابریشم» تاریخ جهان، از اعصار کهن تا عصر مدرن و دوران معاصر، را از منظر همان کشورهای مفقود در کتاب‌های درسی‌ای که در مدرسه تاریخ را از آن‌ها آموخته بوده روایت می‌کند. او از نقش تعیین‌کننده بین‌النهرین و ایران و دیگر کشورهای خاورمیانه و سرزمین‌های شرقی در رویدادهای مختلف تاریخ جهان، از گذشته تا امروز، می‌پردازد و از عوامل مؤثر بر نوع رابطۀ شرق و غرب در طول تاریخ سخن می‌گوید.

درباره پیتر فرنکوپن، نویسنده کتاب «راه‌های ابریشم»
پیتر فرنکوپن (Peter Frankopan)، متولد 1971، تاریخ‌نگار، هتلدار و بوتیک‌دار بریتانیایی است. مادر فرنکوپن حقوقدان و استاد حقوق بین‌الملل اهل سوییس و پدرش یوگسلاوتبار کروات بود. فرنکوپن مدتی هم بازیکن تیم ملی کریکت کرواسی و رئیس فدارسیون کریکت کرواسی بوده است. او دارای دکترای تاریخ بیزانس از جیزز کالج کمبریج است و اکنون در دانشگاه آکسفورد تاریخ جهان درس می‌دهد و همچنین پژوهشگر ارشد کالج ووستر و مدیر بنیاد استاوروس نیارکس در مرکز تحقیقات بیزانس آکسفورد و مدیر برنامه‌ی مطالعات جاده‌های ابریشم در کینگز کالج کمبریج است. حوزه پژوهش فرنکوپن تاریخ مدیترانه و روسیه و خاورمیانه و ایران‌زمین و ایران امروز و آسیای میانه و چین و فراسوی آن را شامل می‌شود. او را «ستاره‌ی راک تاریخ» لقب داده‌اند. همچنین مجلۀ «پراسپکت» نام او را در فهرست پنجاه متفکر برتر جهان آورده و روزنامه‌ی «تایمز» لقب «ستاره‌ی ادبی» به او داده است.
فرنکوپن اکنون با همسر و چهار فرزندش ساکن آکسفورد است. از دیگر آثار او می‌توان به کتاب «جنگ صلیبی اول: فراخوان از شرق» و «راه‌های ابریشم نو: اکنون و آینده‌ی جهان» اشاره کرد.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «راه‌های ابریشم»
کتاب «راه‌های ابریشم: تاریخ جدید جهان» با ترجمه و مقدمۀ علیرضا عامری در نشر نیماژ منتشر شده است. این کتاب جزئی از مجموعۀ «کتاب پُلِتیک» نشر نیماژ است که به دبیری محسن عسکری جهقی منتشر می‌شود.
دکتر علیرضا عامری، مترجم کتاب «راه‌های ابریشم»، متولد 1348 است. عامری استادیار دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، ایده‌پرداز در حوزه خلاقیت آموزشی هنرمحور و تفکر میان/ ترارشته‌ای، واژه‌ساز، شاعر، مترجم و فرهنگ‌نویس است. از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «پاپشاه: تبعید پایس نهم و ظهور اروپای نوین» اشاره کرد.
از کتاب «راه‌های ابریشم» ترجمۀ دیگری هم با عنوان «راه‌های ابریشم: تاریخ جهان از دیدگاهی نو» به قلم حسن افشار و در نشر مرکز منتشر شده است.

رتبۀ کتاب «راه‌های ابریشم» در گودریدز: 4.11 از 5.