بنیان شهر اقتصاد، جامعه و شهرنشینی در عصر سرمایه داری

کتاب «بنیان شهر: اقتصاد، جامعه و شهرنشینی در عصر سرمایه‌داری» نوشتۀ آلن جان اسکات
شهرهای مدرن چه ربطی به اقتصاد و نظام سرمایه‌داری دارند؟ کتاب «بنیان شهر: اقتصاد، جامعه و شهرنشینی در عصر سرمایه‌داری»، با عنوان اصلی The Constitution of the City: Economy, Society, and Urbanization in the Capitalist Era، کتابی است که در آن به این موضوع پرداخته شده است.
آلن جان اسکات در کتاب «بنیان شهر» از منظری تئوریک به ترسیم تحول شهر به‌موازات و در ارتباط با تحول سرمایه‌داری پرداخته و سیر تکوین و تحول شهرهای مدرن را از چشم‌اندازی تاریخی و براساس سیر تحول سرمایه‌داری مورد تحلیل و بررسی قرار داده است.
کتاب «بنیان شهر»، چنانکه در مقدمۀ مترجمان بر ترجمۀ فارسی این کتاب اشاره شده، «بنا به ماهیت موضوعی می‌تواند راهنمای جامعی برای رشته‌های حوزه‌ی شهرشناسی و برنامه‌ریزی شهری اعم از جغرافیا، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شهرسازی، جامعه‌شناسی، اقتصاد، مدیریت شهری و سیاست‌گذاری عمومی و دیگر رشته‌های مرتبط با شهر باشد».
متن اصلی کتاب «بنیان شهر» اولین بار در سال 2017 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «بنیان شهر»
کتاب «بنیان شهر»، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، از ارتباط میان شهر مدرن و اقتضائات نظام سرمایه‌داری بحث می‌کند. آلن جان اسکات در کتاب «بنیان شهر» تحول شهرها را براساس سه دوره از تحول سرمایه‌داری مورد بررسی قرار می‌دهد. این سه دوره عبارتند از: موج اول سرمایه‌داری یعنی سرمایه‌داری کلاسیک که مبتنی بر تجارت بود، موج دوم سرمایه‌داری یعنی سرمایه‌داری صنعتی (فوردیستی) و موج سوم سرمایه‌داری که سرمایه‌داری شناختی – فرهنگی نامیده شده و مختص عصر حاضر است. این موج سوم، چنانکه در مقدمۀ مترجمان بر ترجمۀ فارسی کتاب «بنیان شهر» توضیح داده شده، وجه مبتکرانه و خلاقانۀ این کتاب را برمی‌سازد.
موج سوم سرمایه‌داری که آلن جان اسکات در کتاب «بنیان شهر»، بعد از بحث درباب موج‌های اول و دوم، به بحث درباره آن می‌پردازد، با جهانی‌شدن پیوند دارد و اقتضائات تازه و متفاوتی را به‌لحاظ اجتماعی و اقتصادی برای شهرها پدید می‌آورد.
البته به اعتقاد آلن جان اسکات رابطۀ میان سرمایه‌داری و شهرهای مدرن نه رابطه‌ای یک‌سویه بلکه رابطه‌ای دیالکتیکی است که طی آن، همان‌طور که در یادداشت نویسنده بر ترجمۀ فارسی کتاب «بنیان شهر» توضیح داده شده است، «فرایندهای شهرنشینی و ساختارهای گسترده‌تر جامعه‌ی سرمایه‌داری یکدیگر را شکل می‌دهند و تغییر شکل می‌یابند.»
اسکات در همین یادداشت درباره بحث اصلی خود در کتاب «بنیان شهر» می‌نویسد: «بحث این کتاب پاسخی به ادراک از شهر به‌عنوان پدیده‌ای است که از تمایل فعالیت‌های حیاتی اقتصادی و اجتماعی برای انباشت در فضای جغرافیایی حول مرکز ثقل عملکردی آن پدید می‌آید. این موضوع در سرمایه‌داری اساساً به معنای گرایش واحدهای منتخب سرمایه به خوشه‌خوشه‌شدن به‌منظور صرفه‌جویی در روابط متقابل مبادله‌ای‌شان و بهره‌گیری از اثرات گوناگون کارایی و بهره‌وری است که از مجاورت مکانی مشترک آن‌ها سرچشمه می‌گیرد.»
اسکات همچنین در پیش‌گفتار کتاب «بنیان شهر» درباره آنچه از نگارش این کتاب مدّ نظر داشته و اهدافی که در کتاب «بنیان شهر» دنبال می‌کند این‌گونه توضیح داده است: «در این کتاب به دنبال تجدیدنظر در مبانی نظریه‌ی شهری و ارائه‌ی مفهومی قوی از شهر هستم. این اهداف حول دو وظیفه‌ی مرتبط با هم در چرخش است. مورد نخست توضیح گرایش مداوم به تشکیل خوشه‌های بادوام اما متنوعِ فعالیت‌های انسانی برای شکل‌دادن به چشم‌انداز است. دوم این‌که نشان دهم چگونه این انگیزه‌ی مبنایی جریان‌های مخالف قدرتمندی را برای نظم‌بخشیدن به فضا برمی‌انگیزد که شهر را به‌عنوان شبکه‌ای از تعهدات اجتماعی و اقتصادی مرتبط به هم شکل می‌بخشد و تغییر شکل می‌دهد. این استدلال کلی از نظر تجربی با اشاره به ویژگی تاریخی و جغرافیایی شهرنشینی در عصر سرمایه‌داری کامل می‌شود.»
کتاب «بنیان شهر» از پیش‌گفتار، ده فصل و یک بخش ضمیمه تشکیل شده است. فصل‌های ده‌گانۀ کتاب «بنیان شهر» عبارتند از: «شهر و جامعه»، «در جست‌وجوی شهر»، «صنعتی‌شدن و شهرنشینی در سرمایه‌داری اولیه»، «شکست و پیروزی کلان‌شهرِ متکی به تولید انبوه»، «شهرها در دنیای جهانی‌شده»، «موج سوم»، «انگیزه‌های اصلی تجدید حیات شهری»، «تفکیک اجتماعی و فرم‌های زندگی»، «دیدن از دریچه‌ی کالیدوسکوپ» و «منابع مشترک شهری».

درباره آلن جان اسکات، نویسنده کتاب «بنیان شهر»
آلن جان اسکات (Allen John Scott )، متولد 1938، استاد بازنشستۀ دانشگاه و جغرافی‌دان انگلیسی است. اسکات تدریس در دانشگاه‌های مختلفی، از جمله دانشگاه‌ لندن و دانشگاه تورنتو، را در کارنامۀ کاری خود دارد. او همچنین استاد دپارتمان سیاست‌گذاری عمومی دانشگاه کالیفرنیا بوده است. اسکات از جغرافی‌دانانی است که دیدگاه‌هایی نو در زمینۀ مطالعات شهری و منطقه‌ای ارائه داده و جوایزی افتخاری را از انجمن‌ها و بنیادهای علمی جهانی دریافت کرده است.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «بنیان شهر»
کتاب «بنیان شهر: اقتصاد، جامعه و شهرنشینی در عصر سرمایه‌داری» با ترجمه و مقدمۀ حمیدرضا تلخابی و فرخ مهرآیین در انتشارات آگاه منتشر شده است. ترجمۀ فارسی کتاب «بنیان شهر» با یادداشتی از مؤلف همراه است که به‌طور اختصاصی برای این ترجمه نوشته شده است.
حمیدرضا تلخابی متولد 1366 و فرخ مهرآیین متولد 1348 است. این دو مترجم کتاب دیگری را هم با موضوع شهر و با عنوان «نظریۀ شهری و تجربۀ شهری» با همکاری یکدیگر ترجمه کرده‌اند.