واگرایی بزرگ (نشر گستره) چین اروپا و شکل گیری اقتصاد جهانی در عصر مدرن

کتاب «واگرایی بزرگ» نوشتۀ کنت پومرانز
چرا انقلاب صنعتی در اروپای غربی رخ داد و در نقاط دیگر جهان رخ نداد؟ کتاب «واگرایی بزرگ: چین، اروپا و شکل‌گیری اقتصاد جهانی در عصر مدرن»، با عنوان اصلی The Great Divergence: China, Europe, and the Making of the Modern World Economy، یک پژوهش تاریخی – اقتصادی نقادانه دربارۀ اقتصاد اروپای غربی و شرق آسیا در قرون هجدهم و نوزدهم میلادی و مقایسه‌ای میان اوضاع اقتصادی این دو منطقه، به‌ویژه مقایسۀ تحولات اقتصادی انگلستان و چین، در این دورۀ تاریخی، و ریشه‌یابی دلایل جدایی و واگرایی مسیر این تحولات از یکدیگر در دوران وقوع انقلاب صنعتی در اروپای غربی است.
کنت پومرانز در کتاب «واگرایی بزرگ» به بررسی و تحلیل این موضوع می‌پردازد که چرا و تحت تأثیر چه عواملی، اروپای غربی، راهی جدا از شرق آسیا و دیگر نقاط جهان را طی کرد و در مسیر انقلاب صنعتی افتاد.
متن اصلی کتاب «واگرایی بزرگ» اولین بار در سال 2000 در انتشارات دانشگاه پرینستون منتشر شد و در طی دو دهه با چنان استقبالی روبه‌رو شد که این انتشارات چاپ دوم آن را، با پیشگفتاری جدید از نویسنده که شامل پاسخ‌های او به منتقدان این کتاب است، در سال 2021 در مجموعۀ کتاب‌های کلاسیک خود منتشر کرد.
کتاب «واگرایی بزرگ» جوایز گوناگونی را برای نویسنده‌اش به ارمغان آورده است. آندره گوندِرفرانک در مجلۀ «مطالعات آسیایی»، این کتاب را «بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ادای سهم به درک ما از علت‌ها و سازوکارهای واگرایی بزرگ میان غرب و باقی دنیا» وصف می‌کند.

مروری بر کتاب «واگرایی بزرگ»
تمرکز اصلی کتاب «واگرایی بزرگ» بر مقایسۀ میان اقتصاد شمال غربی اروپا و شرق آسیا، به‌ویژه چین، در نیمۀ دوم قرن هجدهم و نیمۀ اول قرن نوزدهم میلادی و بررسی علل جدایی این دو منطقه از یکدیگر در مسیر تحولات اقتصادی است. این کتاب، علاوه بر بررسی اروپای غربی و چین در دورۀ یادشده، نگاهی گذرا هم به وضعیت ژاپن، هند و اروپای شرقی در آن دوره دارد.
کنت پومرانز در کتاب «واگرایی بزرگ»، چنانکه در مقدمۀ پیروز اشرف بر ترجمۀ فارسی این کتاب توضیح داده شده، بر آن است که، با استناد به اسناد و مدارک و تحقیقات انجام شده دربارۀ تاریخ اقتصادی جهان در اوایل دوران مدرن و بهره‌گیری نقادانه از اطلاعات و داده‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و زیست‌بومی و جغرافیایی‌ای که با موضوع پژوهش او در کتاب «واگرایی بزرگ» ارتباط دارند، نشان دهد که اروپای غربی و شرق آسیا در آغاز عصر مدرن، از نظر زمینه‌های وقوع انقلاب صنعتی و رشد و توسعۀ اقتصادی، تفاوت عمده‌ای باهم نداشته‌اند و دلیل افتادن اروپای غربی در مسیر انقلاب صنعتی و جدا شدن راه آن از دیگر مناطق دنیا، به‌لحاظ اقتصادی، را باید در علل و عواملی متفاوت با آنچه معمولاً و در روایت‌های متداول در این باره عنوان می‌شود جستجو کرد.
کتاب «واگرایی بزرگ» از پیشگفتار، مقدمه‌ای با عنوان «مقایسه‌ها، ارتباط‌ها و روایت‌های توسعۀ اقتصادی اروپا»، شش فصل که در سه بخش، با عنوان‌های «جهان شباهت‌های غافلگیرکننده»، «رسیدن از اخلاق نوین به اقتصاد نوین؟ مصرف، سرمایه‌گذاری و سرمایه‌داری» و «گذار از اسمیت و مالتوس: از محدودیت‌های زیست‌بومی تا رشد صنعتی پایدار»، تنظیم شده‌اند و شش پیوست تشکیل شده است.
فصل‌های شش‌گانۀ کتاب «واگرایی بزرگ» عبارتند از: «اروپا پیش از آسیا؟ جمعیت، انباشت سرمایه و تکنولوژی برای تبیین توسعۀ اروپا»، «اقتصادهای مبتنی بر بازار در اروپا و آسیا»، «مصرف تجملی و ظهور سرمایه‌داری»، «دستان مرئی: ساختار بنگاه‌ها، ساختار اجتماعی – سیاسی و "سرمایه‌داری" در اروپا و آسیا»، «محدودیت‌های مشترک: تنش زیست‌بومی در اروپای غربی و آسیای شرقی» و «برداشته‌شدن محدودیت زمین: قارۀ آمریکا به‌مثابه نوع جدیدی از پیرامون».

دربارۀ کنت پومرانز، نویسندۀ کتاب «واگرایی بزرگ»
کنت پومرانز (Kenneth Pomeranz)، متولد 1958، استاد دانشگاه، مورخ و پژوهشگر امریکایی است. او، به‌خاطر دستاوردهای علمی و پژوهشی‌اش، مقام استاد برگزیدۀ تاریخ را در دانشگاه شیکاگو به دست آورده و یکی از بیست‌وسه استاد برگزیده در کل تاریخ دانشگاه شیکاگو تاکنون است.
همسر کنت پومرانز و سه فرزند او به بیماری اُتیسم مبتلا بوده‌اند و پومرانز، علاوه بر تدریس و کارهای علمی و پژوهشی، به‌همراه همسرش سازمان‌هایی را برای حمایت از مبتلایان به این بیماری تأسیس کرده است.
از جمله آثار کنت پومرانز می‌توان به کتاب‌ «جهانی که تجارت ایجاد کرد: جامعه، فرهنگ و اقتصاد جهانی» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «واگرایی بزرگ»
کتاب «واگرایی بزرگ: چین، اروپا و شکل‌گیری اقتصاد جهانی در عصر مدرن» با ترجمه و مقدمۀ پیروز اشرف در نشر گستره منتشر شده است.
پیروز اشرف، متولد 1332، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «روسیۀ بدون پوتین: پول، قدرت و افسانه‌های جنگ سرد نوین»، «تکنولوژی‌های انقلابی و تأثیرات آن بر زندگی حال و آینده»، «دنیای پنهان نفت»، ««علم اقتصاد و چپ: گفت‌وگو با اقتصاددانان مترقّی» و «سقوط اقتصادی 2008: چگونه یک دهه درگیری با بحران‌های مالی جهان را تغییر داد» اشاره کرد.