آقای فوکت

کتاب «آقای فوکت» اثر کارل مارکس
یک اثرِ جدلی از کارل مارکس. کتاب «آقای فوکت: گوشه‌هایی از تاریخ سیاسی اروپا در میانۀ سدۀ نوزدهم»، با عنوان اصلی Herr Vogt، کتابی است که در آن کارل مارکس به جدل با کارل فوکت، سیاستمداری مخالفِ مارکس و همفکرانش و مخالفِ جنبش کارگری آلمان، برخاسته است.
کتاب «آقای فوکت» نشانگر اعتقاد مارکس به جدایی‌ناپذیر بودن نظریه و عمل و ضدّیت او با روشنفکرانی است که از دید او در برج عاج نشسته بودند و نظریاتشان پیوندی با واقعیت نداشت.
کتاب «آقای فوکت» را می‌توان تکمله‌ای بر یکی از آثار معروف مارکس، یعنی «هیجدهم برومر لوئی بناپارت» دانست. مارکس در این کتاب، از خلال جدل با کارل فوکت، روایتی از بعضی رویدادهای سیاسی اروپای نیمۀ دوم قرن نوزدهم ارائه می‌دهد.
فریدریش انگلس، همفکر و یار غارِ مارکس، در ستایش از کتاب «آقای فوکت» به او نوشته است: «محشر است... کوبنده است... هرچه آن را بیشتر می‌خوانم بیشتر لذت می‌برم... بی‌گمان، این بهترین جدلی است که تاکنون نوشتی.»
متن اصلی کتاب «آقای فوکت» در سال 1860 منتشر شده است. کارل مارکس این کتاب را زمانی نوشت که مشغول نگارش کتاب مشهور و مهم و کلاسیک خود، «سرمایه»، بود.

مروری بر کتاب «آقای فوکت»
کارل مارکس در کتاب «آقای فوکت»، چنانکه در مقدمۀ محمدرضا شادرو بر ترجمۀ فارسی این کتاب توضیح داده شده، «از توطئه‌های بورژوازی برای سرکوب مخالفان و افزایش سلطۀ سیاسی و اقتصادی خود سخن می‌گوید و پیوند میان نظر و عمل را به نمایش درمی‌آورد.»
کتاب «آقای فوکت» در پاسخ به اتهاماتی نوشته شده که کارل فوکت علیه مارکس و همفکرانش وارد کرده بود. مارکس، که در آن زمان مشغول نوشتن کتاب «سرمایه» بود، مدتی نگارش این کتاب را متوقف کرد تا پاسخی دندان‌شکن به فوکت مهیا کند؛ پاسخی که آن را در کتاب «آقای فوکت» می‌خوانید.
مارکس در کتاب «آقای فوکت»، با طنز نیش‌داری که یکی از ویژگی‌های سبکی آثار اوست و با اشرافش بر ادبیات و متون ادبی، هجویه‌ای انتقادی علیه بورژوازی و عاملان آن تدارک دیده است. او در این کتاب، جناس و کنایه و بازی‌های لفظی را از ادبیات وام گرفته و وارد متنی سیاسی و تاریخی و جدلی کرده و جاهایی به اشعار و متون ادبی ارجاع داده است تا با زبانی نافذتر و تیزتر و بُرّنده‌تر به حریف حمله کند. از جمله ارجاعات ادبی کتاب «آقای فوکت» ارجاع به سِر جان فالستاف، شخصیت خیالیِ بسیار مشهورِ زادۀ ویلیام شکسپیر، است.
کتاب «آقای فوکت»، از بخشی با عنوان «نامه‌ها و اعلامیه‌ها»، متن کتاب که شامل مقدمه و یازده فصل است، و شانزده پیوست تشکیل شده است.
فصل‌های یازده‌گانۀ کتاب «آقای فوکت» عبارتند از: «دستۀ گوگرد»، «موبُرُسی‌ها»، «ماجراهای پلیسی»، «نامۀ تِشو»، «نایب‌السلطنۀ امپراتوری و کنت کاخ‌نشین»، «فوکت و نویه راینیشه تسایتونگ»، «کارزار آوگسبورگ»، «دحداح فوکت و پژوهش‌های او»، «کارگزاری»، «ولی‌نعمتان و همدستان» و «دادخواهی».
در بخشی از مقدمۀ کتاب «آقای فوکت» می‌خوانید: «تا به امروز دندان روی جگر گذاشته‌ام و خواسته‌ام فراموش کنم که فوکت امیدوار بوده هرزه‌درایی‌هایش او را کامیاب کند. ولی آخِر، هرچیز حدی دارد. فوکت با معجونی که ناتسونال تسایتونگ آن را به شیوۀ همیشگی خود فشرده کرده مرا متهم می‌کند به مشتی کردار شرم‌آور. اکنون که دادگاه‌ها راه تکذیب علنی را یکسره بر من بسته‌اند ناگزیرم تهمت‌ها را از راه قلم رد کنم. ولی سوای این قصه که چارۀ دیگری برای من باقی نگذاشت، انگیزه‌های دیگری هم داشتم، چون به‌هرحال باید جلوی فوکت درمی‌آمدم و به گزارش‌های دروغش دربارۀ خودم و رفقای هم‌مسلک یک‌به‌یک پاسخ می‌گفتم. از یک‌سو، مطبوعات به‌اصطلاح لیبرال آلمان با شور و شعفی کم‌وبیش یکسان به افشاگری‌های ادعایی او به‌به و چه‌چه گفتند، و از دیگرسو، واکاوی معجون او فرصتی برای من فراهم آورد تا کسی را کالبدشکافی کنم که نمایندۀ کل یک روند بود.»

دربارۀ کارل مارکس، نویسندۀ کتاب «آقای فوکت»
کارل مارکس (Karl Marx)، متولد 1818 و درگذشته به سال 1883، فیلسوف، اقتصاددان، مورخ، جامعه‌شناس، نظریه‌پرداز سیاسی، روزنامه‌نگار، منتقد اقتصاد سیاسی و سوسیالیست انقلابی آلمانی‌الاصل بود.
از مارکس به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های تاریخ بشر و یکی از معماران اصلی علوم اجتماعی مدرن یاد شده است.
نظریۀ ماتریالیسم تاریخی مارکس در تحلیل انتقادی نظام سرمایه‌داری و تئوری‌ها و ایده‌های او دربارۀ بهره‌کشی نظام سرمایه‌داری از کارگران و نزاع طبقاتی و انقلاب کارگری، که بعدها توسعه یافتند و در مجموع با عنوان «مارکسیسم» شناخته می‌شوند، تأثیر زیادی بر تاریخ فکری، اقتصادی و سیاسی داشتند و تحولات و رویدادهای مهمی را در تاریخ قرن بیستم رقم زدند که یکی از معروف‌ترین آن‌ها انقلاب 1917 روسیه بود.
نظریات مارکس نه‌فقط بر سیاست و علوم اجتماعی و فلسفه، که بر هنر و ادبیات و زیبایی‌شناسی و تولیدات هنری و ادبی و نقد و نظریۀ هنری و ادبی و فلسفۀ هنر و ادبیات هم تأثیر گذار بوده است. از جملۀ این تأثیرات می‌توان به جامعه‌شناسی ادبیات اشاره کرد.
مارکس همچنین به تأسیس انترناسیونالِ اول (نخستین انجمن بین‌المللی کارگران) یاری رساند.
جزوۀ «مانیفست کمونیست» (کارِ مشترک مارکس و فریدریش انگلس) و کتاب «سرمایه» معروف‌ترین آثار کارل مارکس هستند. از دیگر آثار او می‌توان به کتاب‌های «هیجدهم برومر لوئی بناپارت»، «نبردهای طبقاتی در فرانسه»، «فقر فلسفه» و «سانسور و آزادی مطبوعات» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «آقای فوکت»
کتاب «آقای فوکت: گوشه‌هایی از تاریخ سیاسی اروپا در میانۀ سدۀ نوزدهم» با ترجمه و مقدمۀ محمدرضا شادرو در نشر نی منتشر شده است.
محمدرضا شادرو، متولد 1331، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «اقدام‌پژوهی» اشاره کرد.