داریوش مادی

کتاب «داریوش مادی» نوشتۀ استیون اندرسون
روایتی متفاوت با روایتِ غالب و مشهور از پایان حکومت مادها، به تخت نشستن کوروش و تشکیل امپراتوری هخامنشی در ایران. کتاب «داریوش مادی»، با عنوان اصلی Darius the Mede: A Reappraisal، پژوهشی تاریخی است که در آن، از خلال تحقیق دربارۀ شخصیتی که در «کتاب دانیال» از بخش عهد عتیق «کتاب مقدس» از او با نام داریوش مادی یاد شده و تطبیق روایت «کتاب مقدس» با تعدادی از منابع تاریخی کهن دیگر، روایتی از دوران گذار ایران از حکومت مادها به امپراتوری هخامنشی و نحوۀ این گذار ارائه شده که با روایت‌های مرسوم از این مقطع از تاریخ ایران باستان تفاوت دارد.
کتاب «داریوش مادی» پژوهشی تاریخی است که دریچه‌ای تازه به تاریخ مادها و هخامنشیان می‌گشاید و بحثی تازه را در این باب باز می‌کند.
متن اصلی کتاب «داریوش مادی» اولین بار در سال 2014 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «داریوش مادی»
استیون اندرسون در کتاب «داریوش مادی» بر نقطه‌ای تاریک و مبهم و رمزآلود از تاریخ ایران باستان نور می‌تاباند. او در این کتاب سراغ شخصیتی مبهم در دورۀ گذار از عصر مادها به عصر امپراتوری هخامنشیان می‌رود تا هویت او را شناسایی کند. این شخصیت همان داریوش مادی است که در «کتاب مقدس» در فصل «کتاب دانیال» از او به‌عنوان کسی نام برده شده که در زمان سقوط بابل به‌دست کوروش، فرمانروای امپراتوری مادی – پارسی بوده و تا دو سال بعد از سقوط بابل، یعنی تا زمان مرگش، هم در همین مقام باقی بوده است.
در کتاب «داریوش مادی»، با رجوع به «کتاب مقدس» و «کوروش‌نامه» گزنفون و تعدادی دیگر از منابع کهن، استدلال شده که داریوش مادی «کتاب دانیال» همان کسی است که گزنفون در «کوروش‌نامه» از او با نام کیاکسار دوم نام برده است.
اما اثبات چنین چیزی چه تغییری در روایت معروف و متداول از پادشاهی کوروش و آغاز امپراتوری هخامنشی پدید می‌آورد؟ موضوع این است که، برخلاف روایتی که در «تاریخ هرودوت» از به قدرت رسیدن کوروش و ایجاد امپراتوری هخامنشی ارائه شده، یعنی روایت غالب در این باره، کتاب «داریوش مادی»، با تطبیق هویت داریوش مادی «کتاب دانیال» و کیاکسار دوم «کوروش‌نامه» گزنفون و رجوع به اسناد و منابع دیگر، نشان می‌دهد که کوروش قبل از اینکه پادشاهی را تماماً از آنِ خود بکند و امپراتوری هخامنشی را تشکیل دهد، با کیاکسار دوم یا داریوش مادی ائتلاف کرده و مدتی با او در فرمانروایی حکومت مادی – پارسی شریک بوده است.
در کتاب «داریوش مادی» استدلال شده که روایت‌ هرودوت از شیوۀ به قدرت رسیدن کوروش، روایتی که می‌گوید کوروش پادشاه مادها را از تخت به زیر کشید و خودش بر تخت نشست، روایتی اغراق‌آمیز بوده که خود کوروش آن را در دهان‌ها انداخته بوده و این روایت بزرگنمایانه در واقع یک تاکتیک تبلیغاتی از جانب او بوده است و همین روایت به روایت مشهور دربارۀ شیوۀ به قدرت رسیدن کوروش تبدیل شده و به‌غلط به‌عنوان روایت درست جا افتاده است.
کتاب «داریوش مادی» از بخشی با عنوان «چکیده و نگاه کلی»، پیشگفتاری با عنوان «مسئلۀ سوگیری»، پنج بخش و یک بخش پیوست تشکیل شده است.
بخش‌های پنج‌گانۀ کتاب «داریوش مادی» عبارتند از: «بیان مسئله»، «روایت هرودوت و گزنفون از بر تخت نشستن کوروش»، «روایت هرودوت و گزنفون از داریوش مادیِ کتاب دانیال»، «واکاوی دیگر منابع باستانی دربارۀ داریوش مادی» و «برایند».
در بخشی از کتاب «داریوش مادی»، دربارۀ آن‌چه در این کتاب به آن پرداخته شده و هدف این پژوهش، می‌خوانید: «این پژوهش به بررسی و واکاویِ مسئلۀ تاریخیِ شناسایی هویت شاهی به نام "داریوش مادی" که در کتاب دانیال از او نام برده شده در منابعی غیر از کتاب مقدس پرداخته است. موضوع اصلی آن مربوط به دو روایت متفاوت از پایان پادشاهی مادها و آغاز پادشاهی کوروش پارسی است که دو مورخ یونانی، هرودوت و گزنفون، مطرح کرده‌اند. هدف از این پژوهش شناسایی هویت داریوش مادی در کتاب مقدس و دیگر منابع نوشتاری و تبیین روایات متناقض دربارۀ بر تخت نشستن کوروش و موجودیت یک شاه مادی در زمان سقوط بابل است.
فرضیۀ پژوهش این است که کوروش تا دو سال پس از سقوط بابل با یک شاه مادی در قدرت سهیم بود. گزنفون، مورخ یونانی، این شاه مادی را کیاکسار (دوم) نامیده است، اما در کتاب دانیال با نام سلطنتیِ داریوش آمده است. کوروش با زور و خشونت ماد را تسخیر نکرد، آخرین شاه ماد را از اورنگِ شاهی به زیر نکشید و تا پس از سقوط بابل به بالاترین جایگاه در امپراتوری مادی – پارسی دست نیافت. کوروش در مقام شریک سلطنتیِ داریوش وارث قلمرو پارس، ولیعهد ماد و فرمانده ارتش مادی – پارسی به شمار می‌رفت. با این همه، این داریوش بود که رسماً نیرومندترین فرد قلمرو امپراتوری شناخته می‌شد و بالاترین جایگاه را داشت. داریوش دو سال پس از سقوط بابل به مرگ طبیعی درگذشت و چون وارث پسری نداشت، کوروش با دختر او ازدواج کرد و پس از مرگ او مقامش را به ارث برد و پادشاهی مادی و پارسی را یکپارچه کرد.»

دربارۀ استیون اندرسون، نویسندۀ کتاب «داریوش مادی»
استیون اندرسون (Steven Anderson) مورخ و پژوهشگر و معلم «کتاب مقدس» است. او دارای دکترا از مدرسۀ علوم دینی دالاس است.
از استیون اندرسون، به‌جز کتاب «داریوش مادی»، مجموعه‌ای هشت‌جلدی با عنوان «راهنمای تفسیری کتاب مقدس دکتر اندرسون» منتشر شده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «داریوش مادی»
کتاب «داریوش مادی» با ترجمه و مقدمۀ علی‌اصغر سلحشور در انتشارات ققنوس منتشر شده است.
علی‌اصغر سلحشور، متولد 1364، مترجم ایرانی است. او، به‌جز کتاب «داریوش مادی»، کتابی با عنوان «شمایل‌نگاری خدا و موجوداتِ فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی» را هم به فارسی ترجمه کرده است.