هکوب

نمایشنامۀ «هکوب» اثر اوریپید
حکایت جنگ و داغ و اندوه و خشم و انتقام. نمایشنامۀ «هکوب» اوریپید از نمایشنامه‌های کلاسیک هنرمندانه و قدرتمندِ به‌جامانده از یونان باستان است؛ نمایشنامه‌ای تراژیک، نوشته‌شده در سال 424 پیش از میلاد، که اگرچه مدتها از یادها رفته بود و چندان مورد اقبال نبود اما در روزگار معاصر بارِ دیگر مورد توجه قرار گرفت چراکه درونمایۀ آن برای مخاطبان امروزی نیز آشنا و ملموس بود و گویی از فجایع و رنج‌ها و بحران‌ها و مسائل عالمگیرِ جهانِ امروز سخن می‌گفت.
اوریپید نمایشنامۀ «هکوب» را در واکنش به مسائل و مصائب زمانه‌اش نوشته اما وقتی اکنون و پس از این‌همه که از خلق این نمایشنامه می‌گذرد آن را می‌خوانیم، همچنان تازه‌اش می‌یابیم و خیال می‌کنیم که نویسنده نه زمانۀ خود که ما انسانهای امروز و این زمانه را خطاب قرار داده و در واکنش به مصائب عصر ما این نمایشنامه را خلق کرده است.
اوریپید در نمایشنامۀ «هکوب» از مصائب جنگ و مرگ اخلاقیات و ارزش‌های کهن و تعلیق قانون در زمانۀ آشوب و جنگ سخن می‌گوید و رنج انسان‌هایی را بازتاب می‌دهد که از فرط ظلم و تبعیض و بی‌عدالتی کارد به استخوانشان می‌رسد و، برای التیام زخم‌های خود و در واکنش به حقوق پایمال‌شده‌شان و ظلمی که بر آن‌ها رفته است، به خشونت متوسل می‌شوند.

مروری بر نمایشنامۀ «هکوب»
تروا از یونان شکست خورده است و یونانیان با شکست‌خوردگان نه در چارچوب قانون و براساس ارزش‌های کهن اخلاقی بلکه با بی‌عدالتی رفتار می‌کنند. داستان نمایشنامۀ «هکوب» در چنین زمانه‌ای اتفاق می‌افتد؛ در زمانۀ جنگ و آشوب و ظلم و بی‌عدالتی.
اوریپید در نمایشنامۀ «هکوب» نیز، مانند دو نمایشنامۀ دیگرش، «زنان تروا» و «آندروماک»، از سرنوشت زنان تروا، پس از شکست تروا از یونان و تسخیر این سرزمین، می‌نویسد.
نمایشنامۀ «هکوب» دربارۀ هکوب، ملکۀ سابق تروا، است که در دست یونانیان اسیر و توسط آن‌ها به‌ بردگی گرفته شده است؛ هکوب زنی قربانی ظلم و بی‌عدالتی است؛ زنی داغ‌دارِ دختر و پسرش که هردو را کشته‌اند؛ زنی عزادار، خشمگین و تشنۀ انتقام.
در نمایشنامۀ «هکوب» می‌بینیم که ابتدا یونانیان یکی از دختران هکوب، پولیکسِنِه، را، به‌عنوان قربانی، سرِ قبرِ آشیل به قتل می‌رسانند بی‌آنکه به درخواست‌های هکوب برای نجات دخترش توجه کنند و سپس هکوب درمی‌یابد که پسرش، پولیدروس، را هم ناجوانمردانه کُشته‌اند درحالی‌که هکوب می‌پنداشت که جای پسرش امن است و جانش در خطر نیست چون پولیدروس، قبل از اینکه تروا با خاک یکسان شود، توسط پدرش، پِریام، آن زمان که پریام هنوز پادشاه تروا بود و پس از شکست تروا به‌دست آشیل کشته نشده بود، با زَرِ فراوان به نزد پُلیمِستُر، پادشاه تراکیه، فرستاده شده بود اما پلیمستر، که با پریام دوست بود، پس از شکست تروا، به این دوستی خیانت می‌کند و پولیدروس را می‌کُشد و زرش را می‌رباید و این سرآغاز شعله‌ور شدن خشمِ هکوب است.
هکوب، پس از مواجهه با جسد پسرش، به اوج خشم و نومیدی می‌رسد و خون جلوی چشمانش را می‌گیرد و خشمگین از توحش و بی‌عدالتی، دست به انتقام و مقابله‌به‌مثل می‌زند.
اوریپید در نمایشنامۀ «هکوب» تراژدی‌ای درباب مصائب جنگ، بی‌عدالتی، عصیان و خشونت خلق کرده است؛ تراژدی‌ای که هنوز هم در جای‌جای جهان مصداق دارد و گویی هم‌روزگار ما و نیز هم‌روزگارِ تمامی اعصار است و آواز اندوهبار همۀ زنان و فراتر از آن، همۀ انسان‌های داغدارِ جنگ و ظلم و بی‌عدالتی، اعم از زن و مرد، را سَرمی‌دهد؛ آوازی که در درازنای تاریخ، از کهن‌ترین اعصار تاکنون، طنین‌انداز است و ظلم و بی‌عدالتی و خشونت و بی‌اخلاقی را بازتاب می‌دهد.
نمایشنامۀ «هکوب» داستان انسانی است که از اوج عزت به حضیض ذلت افتاده است؛ انسانی که اسیر شده و بردگی کرده است و گویی این عذاب برایش کافی نبوده که فرزندانش را هم کشته‌اند و او، که دیگر کارد به استخوانش رسیده، به انتقامی خونین دست می‌یازد.

دربارۀ اوریپید، نویسندۀ نمایشنامۀ «هکوب»
اوریپید، متولد یکی از سال‌های دهۀ 480 پیش از میلاد در بخش شرقی آتن، نمایشنامه‌نویس بزرگ کلاسیک یونانی بود. او، در کنار سوفوکل و آیسخولوس، یکی از سه تراژدی‌نویس عصر طلایی نمایشنامه‌نویسی یونان است. از اوریپید به‌عنوان نمایشنامه‌نویسی نوآور و سنت‌شکن و نامتعارف یاد می‌شود.
نمایشنامه‌های «الکترا»، «زنان تروا»، «مده‌آ» و «اورستس» از جمله آثار اوریپید هستند.

دربارۀ ترجمۀ فارسی نمایشنامۀ «هکوب»
نمایشنامۀ «هکوب» با ترجمۀ غلامرضا شهبازی، همراه با متنی به‌قلمِ هلن پی. فُلی دربارۀ زمینۀ فرهنگی و اجتماعی و سیاسیِ اجرای «هکوب» از دوران باستان تا امروز که برگرفته از کتابی از هلن پی. فُلی است، در نشر بیدگل منتشر شده است.
غلامرضا شهبازی، متولد 1352 در نهاوند، بازیگر تئاتر و تلویزیون و مترجم ایرانی است. او دارای لیسانس ادبیات نمایشی، فوق‌لیسانس سینما و دکترای تاریخ هنر از دانشگاه هنر تهران است.
شهبازی، علاوه بر بازیگری در تئاتر و تلویزیون و ترجمه، تدریس در دانشگاه هنر و دانشگاه سوره و نیز بازیگری در سینما را نیز در کارنامۀ کاری خود دارد.
شهبازی رتبۀ اول بازیگری مرد برای نمایش «مراسمی برای یک دوست» را در سومین دورۀ نمایشنامه‌خوانی مولوی و رتبۀ اول کارگردانی برای نمایش «صدای انسان» در چهارمین دورۀ نمایشنامه‌خوانی مولوی را به‌دست آورده است.
از ترجمه‌های غلامرضا شهبازی می‌توان به کتاب‌های «تک‌گویی‌های کلاسیک برای زنان»، «الکترا»، «مده‌آ»، «تک‌گویی‌های کلاسیک برای مردان» و «سیکلوپس» اشاره کرد.