فاصله ها

کتاب «فاصله‌ها» نوشتۀ هایدی ال. مایبام
آیا همدلی جانبداری در قضاوت را تقویت و موضع منصفانه را تضعیف می‌کند یا برعکس، باعث می‌شود منصفانه‌تر به اعمال دیگران بنگریم؟ کتاب «فاصله‌ها: راز همدلی چیست؟»، با عنوان اصلی The Space Between: How Empathy Really Works، مدافع دیدگاه دوم است.
هایدی ال. مایبام در کتاب «فاصله‌ها»، با استناد به فلسفه و روان‌شناسی و علوم اعصاب، نشان می‌دهد که همدلی نه‌فقط بی‌طرفی ما در قضاوت درباب دیگران را خدشه‌دار نمی‌کند بلکه آن را تقویت می‌کند و باعث می‌شود درکی عمیق‌تر از رفتارها و اعمال دیگران و شناختی بهتر از جهان داشته باشیم.
کتاب «فاصله‌ها» کتابی است در نقد تلقی‌های رایج و متداول از بی‌طرفی و انصاف و اثبات اینکه همدلی چقدر دیدِ آدمی را به جهان وسیع‌تر، منعطف‌تر، واقع‌بینانه‌تر، انسانی‌تر و دقیق‌تر می‌کند و باعث می‌شود در مواجهه با دیگران و قضاوت اعمال و رفتارشان داوری‌هایی منصفانه‌تر داشته باشیم.
کتاب «فاصله‌ها» کتابی در فلسفۀ عملی است؛ کتابی که فلسفه را به متن زندگی روزمره می‌آورد و کارآمدی‌های آن را برای زیست عمیق‌تر و صلح‌آمیزتر نشان می‌دهد.
هایدی ال. مایبام در کتاب «فاصله‌ها» مباحث علمی‌ و فلسفی را به‌ زبانی ساده بیان می‌کند تا مخاطبان غیرمتخصص اما علاقه‌مند به فلسفه و علوم اعصاب و روانشناسی بتوانند به‌راحتی با این کتاب ارتباط برقرار کنند.
کتاب «فاصله‌ها» کتابی در ستایش درک حضور دیگری و شرح سودمندی‌های همدلانه به دیگران نگریستن و چگونگی دستیابی به نگرشی این‌چنین است.
متن اصلی کتاب «فاصله‌ها» اولین بار در سال 2022 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «فاصله‌ها»
شاید بسیاری از ما فکر کنیم که همدلی عاملی است که نمی‌گذارد بی‌طرفانه به موضوعات مختلف و رفتارها و اعمال آدمیان بنگریم و دیگران و اتفاق‌ها را جانبدارانه قضاوت و ارزیابی کنیم. هایدی ال. مایبام اما در کتاب «فاصله‌ها» بر آن است که نادرستی چنین طرز فکری را نشان دهد و اثبات کند که برعکس، ما وقتی می‌توانیم منصفانه‌تر قضاوت کنیم که نگاهی همدلانه به دیگران داشته باشیم.
کتاب «فاصله‌ها» از همدلی نه به‌مثابۀ دلسوزی برای دیگران و ترحم به آنان، بلکه به‌عنوان یک زاویۀ دید متعادل‌کنندۀ نگاه ما به انسان‌ها و اعمال و رفتارشان سخن می‌گوید.
یکی از نکاتی که در کتاب «فاصله‌ها» هوشمندانه بر آن تأکید شده این واقعیت است که بی‌طرفی مطلق وجود ندارد و همۀ ما انسان‌ها تجربه‌ها و آموزه‌ها و زمینه‌های فرهنگی و زیستی و تربیتی خود را در قضاوت‌هایمان دخیل می‌کنیم و تجربه‌های ما در چگونگی درک‌مان از دیگران و جهان تأثیر می‌گذارد. بنابراین نخست باید این واقعیت را که ما هرگز در معنای مطلق بی‌طرف نیستیم بپذیریم و آن‌گاه سعی کنیم تا جای ممکن به بی‌طرفی نزدیک شویم و نزدیک شدن به بی‌طرفی و انصاف هم نه از مسیر فاصله‌گرفتن از همدلی، که برعکس، از مسیر همدلی به‌دست می‌آید.
نویسنده در کتاب «فاصله‌ها» استدلال می‌کند که اعتقاد به بی‌طرفی محض و پافشاری بر آن برآمده از یک نگاهی ماشینی و مکانیکی به انسان و بی‌توجهی به ماهیت آدمی است، چون انسان یک موجود زنده و دارای احساس است و بنابراین نمی‌توان از او انتظار داشت که پیش‌فرض‌ها و تجربیات و آموزه‌ها و فرهنگ و نحوۀ تربیت خود را در دیدگاه‌ها و قضاوت‌هایش دخیل نکند و در مواجهه با انسان‌ها و رویدادهای مختلف همچون یک ماشین عمل کند. بنابراین انسان نمی‌تواند یکسره بی‌طرف باشد اما زمانی می‌تواند به بی‌طرفی نزدیک شود که خودش را تا جای ممکن جای دیگران بگذارد و موقعیت و احساسات و طرز فکر دیگران را تخیل و تجسم کند و همدلی مد نظر نویسنده در کتاب «فاصله‌ها» دقیقاً همین تواناییِ خود را به‌جای دیگران گذاشتن و تخیل کردن و درک دیگران است.
کتاب «فاصله‌ها» از اهمیت تغییر در زاویۀ دیدِ اول‌شخص برای مشاهدۀ اعمال و رفتار دیگران و نیز اعمال و رفتار خود سخن می‌گوید و از ضرورت دستیابی به یک زاویۀ دید ترکیبی برای نگریستن به خود و دیگران و امور و رویدادهای جهان.
از دیدگاه هایدی ال. مایبام ما زمانی می‌توانیم دربارۀ دیگران و همچنین دربارۀ خودمان منصفانه‌تر قضاوت کنیم که بکوشیم دیگران را از دید خودشان و خودمان را از نگاه دیگران ببینیم. البته در کتاب «فاصله‌ها» توضیح داده شده که افراط در همدلی و خود را به‌جای دیگران گذاشتن هم می‌تواند زیان‌بار باشد و به همین دلیل لازمۀ نزدیک‌شدن به دیدگاهی هرچه منصفانه‌تر این است که به یک زاویۀ دید ترکیبی و متعادل در مشاهدۀ رفتار و گفتار و اعمال دیگران و امور مختلف جهان برسیم؛ زاویۀ دیدی مرکب از نگاه اول‌شخص، نگاه دیگری و نگاه یک مشاهده‌گرِ بیرونی. چنانکه در کتاب «فاصله‌ها» استدلال شده است، چنین زاویۀ دیدی می‌تواند قضاوت ما را دربارۀ دیگران و رویدادهای مختلف به تعادل نزدیک کند و نگذارد که در قضاوت و شناخت راه افراط و تفریط را بپیماییم.
کتاب «فاصله‌ها» همچنین به ما می‌آموزد که چگونه به زاویۀ دید ترکیبیِ مد نظر این کتاب، که همدلی یکی از ملزومات آن است، دست یابیم.
اساس کتاب «فاصله‌ها» اگرچه فلسفی است اما نویسنده در آن از علوم اعصاب و روانشناسی نیز در تبیین نظریات خود کمک می‌گیرد و یافته‌های عصب‌شناسی و روانشناسی را با استدلالات فلسفی می‌آمیزد.
کتاب «فاصله‌ها» از مقدمه، دو بخش به نام‌های «این پرسپکتیوها / دیدگاه‌ها اصلاً چه هستند؟» و «چگونه زاویه‌دیدی دیگر اتخاذ کنیم» و ده فصل تشکیل شده است.
فصل‌های ده‌گانۀ کتاب «فاصله‌ها» عبارتند از: «فاصلۀ بینابینی»، «دیدگاه / پرسپکتیو چیست؟»، «خود به‌عنوان عامل، خود در حکم مشاهده‌گر»، «خاطیان و قربانیان»، «در مسیر بین‌فردیت»، «اتخاذ دیدگاه»، «شناخت تو»، «شناخت من»، «دام همدلی» و «در مسیر بی‌طرفی و انصاف‌داری».

دربارۀ هایدی ال. مایبام، نویسندۀ کتاب «فاصله‌ها»
هایدی ال. مایبام (Heidi L. Maibom)، متولد 1969، فیلسوف و استاد دانشگاه است. او پژوهشگر در حوزه‌های فلسفۀ ذهن، روانشناسی اخلاقی و عاطفه است.
از هایدی ال. مایبام، به‌جز کتاب «فاصله‌ها»، کتابی هم با عنوان «همدلی» منتشر شده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «فاصله‌ها»
کتاب «فاصله‌ها: راز همدلی چیست؟» با ترجمۀ اسد ناصحی در نشر بیدگل منتشر شده است.
اسد ناصحی، متولد 1374، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «اخترفیزیک: کتابی جمع‌وجور برای بچه‌های عجول» اشاره کرد.