آوازهایی زیر سایه تمارا

کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا» نوشتۀ محمد عفیفی
نقاشی‌هایی بازیگوشانه با کلمات. کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا»، با عنوان اصلی «ترانیم فی ظل تمارا»، آمیزه‌ای از نقاشی، شعر، قصه، طنز و تأمل و فلسفه‌ورزی است.
محمد عفیفی در کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا» همچون شاعر – فیلسوفی رند و باریک‌بین به پیرامون خود، به عادی‌ترین امور پیرامون خود، می‌نگرد و هر چیز عادی را به دستمایه‌ای برای اندیشیدن به مسائل و موضوعاتی بنیادین و حیاتی و مهم، چون زندگی و عشق و طبیعت و گذرِ عمر و بیماری و فقدان و داغ‌دیدگی و مرگ، بدل می‌کند و نیز وجوه غیرعادی پنهان در پس چیزهای عادی را به رخ می‌کشد.
کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا» یک متن سهل‌وممتنع است؛ متنی که در عین سادگی پیچیده و پُر از ظرافت و نکته‌سنجی است.

مروری بر کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا»
راوی کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا» پیرمردی نکته‌سنج و باریک‌بین و شوخ‌طبع و اهل تأمل و فلسفه‌ورزی است. او بر صندلی‌ای حصیری، زیرِ درختی، می‌نشیند و اطراف خود را تماشا می‌کند. پیرمرد با همسرش زندگی می‌کند و پسری دارد که به امریکا مهاجرت کرده و یک پسرش را هم از دست داده است.
کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا» آمیزه‌ای از حُزن و شادی ملایم است. راوی این کتاب، چنان با ریزبینی طبیعت و هرآن‌چه را که پیرامون اوست به تصویر می‌کشد که گویی نقاشی است که محیط پیرامون خود را، به‌مثابه مینیاتوری از کلّ جهان، نقش می‌زند.
در کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا» با راوی شوخ‌طبعی مواجهیم که اندوهی را در اعماق قلبش پنهان دارد اما گویی با جهان به یک نوع آشتی رندانه و خیام‌وار رسیده است. او گذر زمان و گذر فصل‌ها را به تصویر می‌کشد و با نگرشی که آمیزه‌ای از فرهنگ شرق و غرب است در شادی‌ها و تلخی‌های زندگی به تأمل می‌نشیند.
راوی کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا» علم و فلسفۀ غرب را با حکمت شاعرانۀ شرق به‌هم پیوند زده است و از ماحصل این‌ها نگرش خاص خود را به جهان پیدا کرده است؛ نگرشی که رنگی از طنز دارد.
در کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا» با مشاهده‌گری ظریف و باریک‌بین روبه‌روییم که از روزمرّگی آشنایی‌زدایی می‌کند و امور به‌ظاهر پیش‌پاافتاده و عادی و هرروزه را چنان می‌نمایاند که خواننده از مواجهه با آن‌ها شگفت‌زده می‌شود و احساس می‌کند اولین بار است که به چیزهایی که بارها دیده و هر روز در اطراف خود می‌بیند، می‌نگرد.
آشنایی‌زدایی و طنزِ ملایمِ شاعرانه – فلسفی و قدرت تصویرسازی از ویژگی‌های اصلی کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا» هستند.
در بخشی از کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا» می‌خوانید: «پروانۀ سفید بنا بر عادت صبحگاهی‌اش بالای حصار بلند و پیچک‌پوش درخشید و من هم بنا بر عادت صبحگاهی‌ام متأسف شدم. بابت این‌که مجبورم آن فرضیۀ دوست‌داشتنی را رد کنم: "این همان پروانۀ همیشگی‌ای است که هر روز به دیدن باغچه‌ام می‌آید."
هیچ‌کس نمی‌تواند مرا از باور به این فرضیه که باعث آرامشم می‌شود بازدارد. همان پروانۀ همیشگی که پیش خودم پروانک صدایش می‌زنم.
پروانک این‌جا و آن‌جا به دنبال کسب روزی بال‌بال زد تا بالاخره سفرۀ رنگارنگ کرت بنفشه‌ها توجهش را جلب کرد و خودش را پرت کرد توی همان سفره. با بال‌های آویخته روی یکی از گل‌ها نشست و عاشقانه اولین جرعه‌اش را از سرچشمۀ شیرۀ ناب و گوارایش چشید.
کمی آن‌طرف‌تر گلی بود زرد و قهوه‌ای با چهرۀ میمونی کوچک و خندان. روی گلی دیگر، صورت کودکی – انگار ترسیده – به رنگ بنفش تیره نقاشی شده بود. یک جای مناسب برای پروانه‌ای لطیف و سفید.
روی صندلی حصیریِ کهنۀ زردرنگ، زیر سایۀ دوست عزیزم تَمارا نشسته‌ام که از لابلای شاخه‌هایش ده‌ها دایرۀ نورانی کوچک سفید عین سکه‌های رقصان نقره‌ای فرو می‌ریزد و اطرافم گسترده می‌شود.
دایره‌های کوچک سفید روی چمن سبزی که زمین دوروبرم را پوشانده می‌ریزد، همین‌طور روی میز گردی که از چوبی سفید و زبر ساخته شده، البته بهتر است بگویم سفید کِدر.
روی میز، لیوان چای سفالی قهوه‌ای‌رنگی هست که خدا را شکر دسته‌اش مدت‌هاست شکسته و راحتم کرده. سکه‌ای نقره‌ای چشمک‌زنان و بازی‌کنان روی چای افتاد. نوشیدن چای با طعم نور صبحگاهی چیز قشنگی است.
در هوای معتدل اوایل پاییز، دوست دارم این‌جا بنشینم. می‌توانم از گرمای مطبوع آفتاب لذت ببرم، بدون این‌که آفتاب‌سوخته شوم، پس فقط به خاطر رایحۀ تمارا نیست که زیرش می‌نشینم. تازه او به ندرت عطرش را بذل و بخشش می‌کند، آن هم شاید کمی قبل از غروب، زمانی که روز کلیدهایش را به شب تحویل می‌دهد.»

دربارۀ محمد عفیفی، نویسندۀ کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا»
محمد عفیفی، متولد 1922 و درگذشته به سال 1981، طنزنویس مصری بود. او دارای دیپلم روزنامه‌نگاری و لیسانس حقوق بود.
از آثار محمد عفیفی می‌توان به «سیب و جمجمه»، «فانتزی فرعونی»، «به دنیا لبخند بزن» و «فقط برای بزرگسالان» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا»
کتاب «آوازهایی زیر سایۀ تمارا» با ترجمۀ معانی شعبانی در نشر ثالث منتشر شده است.
معانی شعبانی، متولد 1358، منتقد کتاب و مترجم ایرانی است. از او مقالاتی در مرور و بررسی کتاب در سایت «وینش» منتشر شده است.
از ترجمه‌های معانی شعبانی می‌توان به کتاب‌های «باغ‌های بصره»، «نخل و همسایه‌ها» و «سیندرلاهای مسقط» اشاره کرد.