انقلاب های 1989

کتاب «انقلاب‌های 1989: سقوط امپراتوری شوروی در اروپا»، اثر ویکتور شبشتین
کتاب «انقلاب 1989: سقوط امپراتوری شوروی در اروپا»، با عنوان اصلی Revolution 1989: The Fall of the Soviet Empire، کتابی است درباره رویدادهایی که منجر به فروپاشی حکومت‌های کمونیستی حاکم بر کشورهای اروپای مرکزی و اروپای شرقی و پایان سیطره شوروی بر این کشورها شد. ویکتور شبشتین در کتاب «انقلا‌ب‌های 1989» تجربه و شمّ ژورنالیستی و مطالعات تاریخی‌اش را به هم آمیخته و از ترکیب این‌ها گزارشی جذاب از سقوط امپراتوری شوروی در اروپا و عوامل مؤثر بر این اتفاق به دست داده است.
شبشتین خود به عنوان روزنامه‌نگار در رویدادهایی که موضوع کتاب «انقلاب‌های 1989» است حضور داشته و اخبار این رویدادها را پوشش می‌داده و به همین دلیل کتاب او صرفاً ماحصل پژوهش آرشیوی و مطالعات اسناد تاریخی نیست. او تجربه‌ای زنده از انقلاب‌های مردمی اروپای شرقی و مرکزی علیه کمونیسم و نیز تجربه‌ای زنده از وقایع مربوط به فروپاشی شوروی داشته و همین موضوع به جذابیت کتاب «انقلاب‌های 1989» افزوده است.
متن اصلی کتاب «انقلاب‌های 1989: سقوط امپراتوری شوروی در اروپا» نخستین بار در سال 2009 منتشر شده است.

مروری بر کتابِ انقلاب‌های 1989
کتاب «انقلاب‌های 1989» روایتی است از اینکه مردمی که سال‌‌ها فشار حکومت‌های کمونیستی توتالیتر را تحمل کردند چگونه سرانجام با انقلاب‌هایی تقریباً مسالمت‌آمیز و بدون خشونت خود را از شرّ این حکومت‌ها خلاص کردند.
تمرکز اصلی شبشتین در کتاب «انقلاب‌های 1989» بر کشورهایی است که از اعضای پیمان ورشو و تحت نفوذ شوروی و در واقع حیاط‌خلوت این کشور بوده‌اند؛ کشورهایی که چنانکه شبشتین تأکید می‌کند به لحاظ تاریخی، فرهنگی، مذهبی و نیز به لحاظ تجربیات‌شان با هم در تضاد بوده‌اند و تفاوت‌هایشان با یکدیگر بیشتر از شباهت‌هایشان بوده و حتی در گذشته‌های دور با هم در ستیز بوده‌اند، اما چهل‌وپنج سال، یعنی از سال 1945 تا 1989، همه به اجبار از یک حکومت که همان شوروی بود تبعیت می‌کردند و به‌رغم تفاوت‌ها و تضادهایشان تحت سیطره یک حکومت و ایدئولوژی واحد بودند. شبشتین در «انقلاب‌های 1989» از پایان کمونیسم در آلمان شرقی، بلغارستان، چکسلواکی، رومانی، لهستان و مجارستان نوشته است و از عوامل مختلف دخیل در این رویداد، از جمله ناتوانی شوروی در حفظ سلطه‌اش بر این کشورها و اینکه شوروی چگونه و طی چه فرایندی سلطۀ خود را بر آن‌ها از دست داد و انقلاب‌های مردمی در این کشورها چطور پا گرفت و چگونه به کمک عوامل دیگر منجر به فروپاشی کمونیسم و رهایی مردم کشورهای اروپای شرقی و مرکزی از سیطره‌ حکومت‌های کمونیستی توتالیتر شد.
شبشتین شرحِ گیرای فروپاشی کمونیسم در اروپای شرقی و مرکزی را نه فقط به عنوان یک روزنامه‌نگار و مورخ، بلکه به عنوان کسی نوشته است که دلبستگی عاطفی نیز به این وقایع دارد. او خود از نسل مهاجرانی است که در خردسالی همراه با خانواده‌هایشان از کشورهایشان گریختند تا از سیطره‌ هولناک کمونیسم خلاص شوند. از همین رو در کتاب «انقلاب‌های 1989» به هیچ وجه شادمانی خود را از رویدادهایی که موضوع این کتاب است مخفی نمی‌کند و گزارش خود از سقوط کمونیسم در اروپای مرکزی و شرقی به یُمن انقلاب‌های مردمی را «داستانی با پایان خوش» می‌نامد. او در بخشی از این کتاب می‌نویسد: «هر کسی که لذت مردم را در خیابان‌های برلین [شرقی]، پراگ یا بوداپست در اواخر 1989 شاهد بوده، هرگز آن صحنه‌های شگفت‌انگیزِ جشن و شادی را از یاد نخواهد برد. اراده مردم طی فقط چند ماه بر جباریت پیروز شد. در این ماه‌های سرگیجه‌آور، انقلاب‌هایی رخ داد که تقریباً می‌توان آن‌ها را کاملاً مسالمت‌آمیز خواند. این انقلاب‌ها چهره جهان را برای همیشه تغییر داد. روایت این کتاب در همین‌جا، در نقطۀ اوج امید، خوش‌بینی، شکرگزاری صادقانه و ضیافت‌های عظیم خیابانی تمام می‌شود. یکی از بی‌رحم‌ترین امپراتوری‌های تاریخ زانو زد. شاعران و فیلسوفانی که در زندان بودند، ناگهان تبدیل شدند به رؤسای جمهور و وزرای دولت. در آن شب سردِ نوامبر که دیوار برلین فرو ریخت، چنین به نظر می‌رسید که انگار زخم‌های بازِ قرن بی‌رحمِ بیستم عاقبت روند بهبودی خود را آغاز کرده است.»
درباره ویکتور شبشتین، نویسنده کتابِ انقلاب‌های 1989
ویکتور شبشتین (Victor Sebestyen)، متولد 1956، روزنامه‌نگار و مورخ مجارستانی و از نسل مهاجرانی است که کشورشان را به دلیل فشارهای حکومت‌های کمونیستی ترک کردند. شبشتین خردسال بود که به همراه خانواده‌اش از مجارستان تحت سیطره کمونیسم مهاجرت کرد و بعدها به متخصص کمونیسم و حکومت‌های کمونیستی بدل شد و چه در کار روزنامه‌نگاری و چه تاریخ‌نگاری به این موضوع پرداخت. او به عنوان روزنامه‌نگار در متن ماجرای فروپاشی دیوار برلین و سقوط حکومت آلمان شرقی و نیز سقوط دیگر حکومت‌های کمونیستی اروپای شرقی و مرکزی و سقوط حکومت شوروی بود و از رویدادهای مربوط به این وقایع و از انقلاب‌های مردمی‌ کشورهای اروپای شرقی و مرکزی گزارش خبری و مقاله تهیه می‌کرد. جنگ‌های یوگسلاوی سابق از دیگر موضوعاتی است که شبشتین به آن پرداخته است.
درباره ترجمۀ فارسی کتابِ انقلاب‌های 1989
کتاب «انقلاب‌های 1989: سقوط امپراتوری شوروی در اروپا» با ترجمۀ بیژن اشتری در نشر ثالث منتشر شده است. بیژن اشتری، متولد 1343 در اراک، مترجم و روزنامه‌نگار ایرانی و منتقد فیلم است. اشتری دارای مدرک کارشناسی ارشد میکروب‌شناسی در دانشگاه تهران است، اما کارِ او همواره با آنچه در آن تحصیل کرده متفاوت بوده است. او کار خود را با روزنامه‌نگاری شروع کرد. در اوایل دهۀ 60 برای مطبوعات نقد فیلم می‌نوشت و به فیلم‌های روز ایران و جهان می‌پرداخت. در همان دوران به عنوان مترجم متون سینمایی با مطبوعات همکاری می‌کرد. بعدها اما گرایش خود را در ترجمه تغییر داد و به‌طور تخصصی به ترجمۀ کتاب‌هایی در زمینۀ تاریخ جهان و به‌ویژه تاریخ کمونیسم و نظام‌های کمونیستی پرداخت و ترجمه‌هایش در این زمینه با استقبال روبه‌رو شد، چنانکه امروزه او را بیشتر با همین ترجمه‌ها می‌شناسند. از جملۀ این ترجمه‌ها کتاب‌هایی است درباره دیکتاتورهای مشهور تاریخ کمونیسم.
از ترجمه‌های بیژن اشتری می‌توان به کتاب‌های «امید علیه امید: روشنفکران روسیه در دوره وحشت استالینی»، «استالین جوان: از تولد تا انقلاب اکتبر»، «لنین: زندگی انقلابی سرخ»، «مائو: داستان ناشناخته»، «راسپوتین: ابلیس یا قدیس»، «چائوشسکو: ظهور و سقوط دیکتاتور سرخ»، «پُل پوت: کابوس سرخ»، «انور خوجه: مشت سرخ آهنین»، «بایگانی ادبی پلیس مخفی» و «دست‌نوشته‌ها نمی‌سوزند: میخائیل بولگاکف در نامه‌ها و یادداشت‌های روزانه‌اش» اشاره کرد.
اشتری همچنین کتابی تألیفی با عنوان «دیکتاتورها و سینما» دارد که تلاقی دو علاقۀ تاریخی و سینمایی اوست. این کتاب درباره تأثیر چند دیکتاتور بر صنعت سینما و استفاده سیاسی آن‌ها از سینما به سودِ خود و سیاست‌های خود است.

رتبۀ کتاب «انقلاب‌های 1989» در گودریدز: 4.32 از 5.