رساله ای درباره ی رواداری

کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری» اثر جان لاک
کتابی از یک فیلسوف و متفکر بزرگ در نقد سوء‌استفاده قدرت از دین و تأکید بر ضرورت رواداری با مردم درباره اعتقادات دینی‌شان. کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری» اثری مهم و کلاسیک از جان لاک، فیلسوف انگلیسی، است.
جان لاک کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری» را، چنانکه در مقدمۀ محمد میرشکاک بر ترجمۀ فارسی این کتاب توضیح داده شده، در دوران اوج سخت‌گیری‌های مذهبی در انگلستان و اروپای قرن هفدهم نوشته و در آن به نقد اجبارهایی پرداخته است که حاکمان اروپایی آن عصر، در حوزه باورهای دینی، بر مردم تحمیل می‌کرده‌اند.
کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری» کتابی در دفاع از دین در برابر قدرت است. جان لاک در این کتاب بر آن است که دین را نباید به مقاصد اهل قدرت آلوده کرد و راه مصون ماندن دین از فساد، دور نگه داشتن آن از قدرت است.
جان لاک در کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری» بر ضرورت آزاد گذاشتن مردم در انتخاب باورهای دینی‌شان تأکید می‌کند و به دفاع از برخورد روادارانه در زمینۀ باورهای مذهبی می‌پردازد.
متن اصلی کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری» اولین بار در سال 1689 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری»
جان لاک در کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری»، چنانکه محمد میرشکاک در مقدمه‌اش بر ترجمۀ فارسی این کتاب توضیح می‌دهد، «تاکید می‌کند که با زور و اجبار نمی‌شود عقاید کسی را تغییر داد» و «اگر عقیده‌ای به کسی که در موضع ضعف است تحمیل شود، شاید فرد در موضع ضعف به آن عقاید تظاهر کند اما عقیده درونی‌اش تغییر نخواهد کرد. درحالی‌که آنچه مورد پذیرش خداست باور قلبی است، نه تظاهر به رفتارهای مذهبی؛ پس تحمیل عقاید فعلی بیهوده خواهد بود.»
کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری» به‌صورت نامه‌نگاری نوشته شده و از دوازده فصل تشکیل شده است. فصل‌های دوازده‌گانۀ کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری» عبارتند از: «دورویی متعصبین»، «حاکم مدنی»، «کلیسا چیست؟»، «حدود رواداری»، «نقش حاکم مدنی»، «مناسک مذهبی»، «بت‌پرستی»، «اصول دین»، «وجدان»، «با چه اموری نباید مدارا کرد؟»، «اجتماعات مذهبی» و «رفض و تفرقه».
در بخشی از کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری» می‌خوانید: «هر انسانی یک روح نامیرا دارد که می‌تواند یا به سعادت اخروی برسد یا به شقاوت اخروی دچار شود. لازمه سعادت اخروی انسان باور به اصول و انجام اعمالی است که جلب رضایت خدا در گرو آن‌ها است. دو نکته از این سخن برمی‌آید: الف) داشتن این باورها و انجام این اعمال وظایف اصلی بشریت هستند و ما باید تا جای ممکن و با احتیاط بکوشیم که بفهمیم آن‌ها چیستند و انجام‌شان دهیم زیرا هیچ‌چیز در این جهان نسبت به آنچه در ابدیت منتظر ما است سنگین‌تر نیست و اصلا امکان مقایسه بین این دو وجود ندارد. ب) هیچ انسانی با عقاید غلط خود یا شکل نادرست عبادت خدا به حقوق انسانی دیگران تعرض نمی‌کند و عذاب اخروی یک فرد به امور انسان‌های دیگر هیچ آسیبی نمی‌زند و تلاش برای رستگار کردن روح هر فرد تنها به خود او مربوط است. مقصودم از این حرف‌ها این نیست که هشدارهای خیرخواهانه و تلاش برای دور کردن انسان‌ها از خطا را محکوم کنم، که به‌راستی از وظایف اصلی مسیحیان است. هرکسی مجاز است تلاش کند تا با استفاده از هرگونه تشویق یا استدلال که می‌خواهد، توجه آدمیان را به رستگاری‌شان جلب کند؛ اما نه با استفاده از زور و اجبار یا هرگونه تلاش برای غلبه. در این امور، هیچ‌کس مجبور نیست از هشدارها و رهنمودهای کسی دیگر تبعیت کند مگر اینکه به‌راستی با آن‌ها قانع شده باشد.
اما در کنار روح نامیرا و حیات ابدی در جهان اخروی، هر انسان حیات موقتی در این دنیا دارد. حیات دنیوی شکننده است و زمان به پایان رسیدن آن مشخص نیست. پس انسان برای زندگی دنیوی به حمایت هم‌نوعان خود نیازمند است که جز با تلاش سخت، نمی‌تواند آن را به دست بیاورد و نگاه دارد. آنچه را که ما برای یک زندگی خوب و شادمان نیاز داریم، طبیعت به‌صورت خودجوش برای ما فراهم نمی‌کند. پس در کنار باری که برای رستگار شدن روح‌مان باید به دوش بکشیم، این چیز دیگری است که موظفیم برای آن تلاش کنیم. اما انسان‌ها آنقدر ناراستی می‌کنند که اغلب آن‌ها ترجیح می‌دهند به جای زحمت کشیدن و تامین معاش خود، حاصل کار دیگری را بدزدند. پس ما به شکلی از سازماندهی اجتماعی نیازمندیم تا انسان‌ها بتوانند هم آنچه را که از طریق کار صادقانه به دست آورده‌اند نگاه دارند و هم آزادی و توان خود را برای ادامه‌ی این شکل از کار حفظ کنند. و از روی همین نیاز است که انسان‌ها جوامع بشری را تشکیل می‌دهند تا با همکاری متقابل و توان مضاعف خود بتوانند امنیت اموال خود و آنچه را که به‌راحتی و شادمانی آن‌ها در این زندگی می‌افزاید حفظ کنند و همزمان هر شخص، آزاد باشد به رستگاری ابدی خود بپردازد.
در مورد رستگاری ابدی، همگان باید آن چیزی را انجام دهند که در وجدان خودشان، گمان می‌کنند مورد پذیرش قادر مطلق است زیرا رستگاری ابدی هرکس فقط به رضایت و پذیرش خدا وابسته است. اطاعت، نخست، اطاعت از خداست و سپس از قوانین کشور.»
کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری» با ترجمه و مقدمۀ محمد میرشکاک در نشر پیله منتشر شده است.

درباره جان لاک، نویسنده کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری»
جان لاک (John Locke)، متولد 1632 و درگذشته به سال 1704، فیلسوف و پزشک انگلیسی است. از لاک به‌عنوان پدر لیبرالیسم و یکی از تأثیرگذارترین متفکران روشنگری یاد می‌شود. اندیشه‌های او همچنین در رشد و گسترش فلسفۀ سیاسی تأثیر بسیار داشت. از فیلسوفان و متفکرانی که از جان لاک تأثیر گرفته‌اند می‌توان به ژان ژاک روسو و ولتر اشاره کرد. تأثیر نظریات او بر اعلامیۀ استقلال امریکا نیز مشهود است. او همچنین از نخستین فیلسوفان تجربه‌گرای بریتانیایی به شمار می‌رود. نظریه‌های لاک در حوزه حقوق سیاسی نیز از نظریات تأثیرگذار بر رژیم‌های سیاسی عصر مدرن است. او همچنین بر شکل‌گیری ذهن مدرن تأثیری به‌سزا داشته است.
از آثار جان لاک می‌توان به «جستاری در خصوص فاهمه‌ی بشری» و «رساله‌ای درباره حکومت» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «رساله‌ای درباره‌ی رواداری» در گودریدز: 4.67 از 5.