معرفت شناسی مکتب اتریش و کار آمدی نظام بازار

کتاب «معرفت‌شناسیِ مکتب اتریش و کارآمدی نظام بازار»
نوشته‌‌ی سید امیرحسین شکرآبی
مشی کلی کتاب «معرفت‌شناسی مکتب اتریش و کارآمدی نظام بازار» نوشته‌‌ی سید امیرحسین شکرآبی، بررسی ریشه‌های معرفت‌شناسانه‌ی بازار آزاد است که در آن بنیان تفکرات اتریشی از دریچه‌های جدیدی نظیر جایگاه نومینالیسم در نگاه آزادی‌خواهانه، تمایز تجربه‌گرایی و پوزیتیویسم منطقی و ریشه‌های کانتی اندیشه‌ی میزس و هایک نگریسته شده، و تا نقد هم‌زمان سوسیالیسم و آنارشیسمِ فردگرا پیش آمده است. همچنین ابهاماتی که درخصوص کارکرد نظام بازار وجود داشته، مانند بروز ادوار تجاری، عدالت‌گریزی و شکست بازار، از منظر مکتب اتریش واکاوی شده است.

مروری بر کتاب «معرفت‌شناسیِ مکتب اتریش و کارآمدی نظام بازار»
نوشته‌‌ی سید امیرحسین شکرآبی
کتاب «معرفت‌شناسیِ مکتب اتریش و کارآمدی نظام بازار» نوشته‌‌ی سید امیرحسین شکرآبی شامل چهار بخش مختلف است که هر یک به فصل‌ها و بخش‌های گوناگون دیگری تقسیم می‌شوند:
بخش اول) اصول بازارگرایی اتریشی
فصل اول: بازار آزاد از نگاه مکتب اتریش/ فصل دوم: نومینالیسم،‌ بنیان آزادی بازار، عبارت از: ظهور نومینالیسم در مکتب اتریش _ ثمره‌ی کلیت‌گرایی در اقتصاد _ «کل‌گرایی» کواین/ فصل سوم: پوزیتیویسم‌زدایی از تجربه‌گرایی، عبارت از: هستی‌شناسی مونیستی هایک و دوآلیستی میزس _ ماتریالیسم درست و ماتریالیسم انحرافی/ فصل چهارم: ریشه‌های کانتی معرفت‌شناسی هایک/ فصل پنجم: ریشه‌های کانتی معرفت‌شناسی میزس، عبارت از: منطق، مایه‌ی توافق یا تفرقه؟!/ فصل ششم: امکان‌ناپذیری سوسیالیسم و فریب جمع‌گرایی، عبارت از: سوسیالیسم از دریچه‌ی نفع جمعی _ اعمال سوسیالیسم از طریق قیمت‌گذاری _ مارکس و استثمار کارگران.
بخش دوم) پاسخ اتریشی به انتقادات از نظام بازار
فصل اول: بازار؛ نابرابری و عدالت/ فصل دوم: بحران‌های اقتصادی (ادوار تجاری)، عبارت از: تفاوت ادوار تجاری از منظر جریان اصلی و اتریشی _ بحران‌های جهانی/ فصل سوم: شکست بازار، عبارت از: وضعیت کالاهای عمومی درصورت عدم مداخله‌ی دولت.
بخش سوم) تحلیل اتریشی از سیر اقتصاد ایران
فصل اول: سوسیالیسم اقتصادی در ایران که عبارت از پنج قسمت مجزاست. قسمت اول: رضاشاه و انحصار تجارت خارجی/ قسمت دوم: مصدق، دولتی‌سازی نفت و تحمیل تورم/ قسمت سوم: شاه، اوامر ملوکانه و کنترل تورم/ قسمت چهارم: بازرگان، موسوی و قبضه‌ی دولت/ قسمت پنجم: دهه‌ی 1390: فشار تورمی از ناحیه‌ی پول دستوری
فصل دوم: توهم بازارگرایی در مدافعان خصوصی‌سازی و افسانه‌ی اقتصاد نئولیبرالیستی.
بخش چهارم) جنبه‌های بازارگرایانه‌ی آموزه‌های دینی
بخش چهارم به سه قسمت تقسیم می‌شود: یک) رسمیت یافتن مالکیت فردی/ دو) آزادی قیمت‌ها/ سه) آزادی تجارت.

کتاب «معرفت‌شناسیِ مکتب اتریش و کارآمدی نظام بازار» به‌طورکلی با مطرح کردن و تشریح کلی و جزیی «مکتب اتریشی» یا «اقتصاد اتریشی» جلو می‌رود. اقتصاد اتریشی یا مکتب اتریشی (به آلمانی: Österreichische Schule) که به «مکتب وین» نیز مشهور است، یکی از مکتب‌های اندیشه‌ی اقتصادی خارج از جریان اصلی است که بر سازمان‌یابی خودبه‌خودی بر اساس ساز و کار قیمت‌‌ها تأکید دارد. فردگرایی روش‌شناختی و خنثی نبودن پول از دیگر مشخصه‌های فکری آن است.
نام این مکتب از بنیان‌گذاران و هواداران نخستین خود، که شهروندان امپراتوری هابزبورگ اتریش بودند، از جمله کارل منگر، اویگن فن بوم-باورک، لودویگ فن میزس، و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل، فردریش هایک مشتق شده‌ است. امروزه، پیروان مکتب اتریش از سراسر جهان هستند، اما بیش‌تر با عنوان اقصاددانان اتریش و آثار آنان با عنوان اقتصاد اتریشی نامیده می‌شود.
سید امیرحسین شکرآبی نویسنده‌ی کتاب «معرفت‌شناسیِ مکتب اتریش و کارآمدی نظام بازار» در این میان توجه ویژه‌تری به هایک و میزس داشته است و در فصل‌ها و بخش‌های مختلف کتاب درباره‌ی دیدگاه اقتصادی این دو بنیان‌گذار مکتب اتریشی می‌نویسد.
زایش مکتب اتریشی در علم اقتصاد به چاپ کتاب «اصول علم اقتصاد» نوشته‌ی کارل منگر در سال 1871 بر‌می‌گردد. شایستگی و سهم اصلی نویسنده، در توانایی او در پذیرفتن و ترغیب نوعی سنت فکری است که در کاتولیگ‌گرایی اروپا ریشه دارد و منادیان به دوره‌ی ظهور فلسفه یونانی و حتی به‌طور دقیق‌تر، به افکار دیرپای حقوقی، فلسفی و سیاسی رم قدیم بازمی‌گردد. هسته‌ی این ایده‌ی بنیادین اساس استدلال میزس را در امکان‌ناپذیری نظریه‌ی برنامه‌ریزی اجتماعی تشکیل می‌دهد. در طول قرون وسطی این ایده از طریق انسان‌گرایی (اومانیسم) مسیحی و فلسفه‌ی آکویناسی حقوق طبیعی حفظ و تقویت شده که به عنوان مجموعه‌ای از اصول اخلاقی مافوق قدرت هر دولت زمینی تصور می‌شدند. این خط فکری بهتر از همه توسط نظریه‌پردازان بزرگ مکتب سالامانکبادر در عصر طلایی اسپانیا تکمیل شد که باید بدون شک به عنوان پیشتازان اصلی مکتب اتریش اقتصاد محسوب شوند.
مکتب اتریش در اواخر سده‌ی نوزدهم و اوایل سده‌ی بیستم گسترش یافت. اقتصاددانان اتریشی نظریه‌ی ارزش نئوکلاسیک و نظریه‌ی ارزش ذهنی (سوبژکتیویسم) را که جریان‌های اصلی اندیشه‌ی اقتصادی معاصر بر آن‌ها متکی است، توسعه دادند و مسئله‌ی محاسبات اقتصادی که از اقتصاد نامتمرکز بازار آزاد در مقابل تخصیص منابع یک اقتصاد برنامه‌ریزی متمرکز دفاع می‌کند، مطرح کردند.
اقتصاددانان لیبرتارین مجتمع در مکتب اتریش تحت‌تأثیر قهرمان فکری‌شان، جان لاک، معتقدند که این قیود حداقلی، باید مبتنی بر آزادی‌های فردی، حقوق برابر باشند.
البته به غیر از اتحادیه‌های موقتی که در زمان مجادله بر سر روش‌شناسی بین اتریشی‌ها و نئوکلاسیک‌ها صورت پذیرفته بود، در سال‌های آخر سده‌ی 19 و اوایل سده‌ی 20 هم‌زمان مجموعه مجادلاتی نیز بین آن‌ها درگرفته بود که باورک در آن شرکت داشت. بوم باورک، مارشال را برای جلوگیری از ترویج انقلاب ذهن‌گرایی منگر در دنیایی انگلیسی‌زبان و خصوصاً برای تلاش وی جهت بازسازی افکار قدیمی عینی‌گرایانه‌ی ریکاردو انتقاد کرد. در واقع مارشال از استعاره‌ی قیچی دولبه (عرضه و تقاضا) استفاده کرد، که با هم قیمت تعادلی را در بازار تعیین می‌کنند، که شامل هزینه‌های تولید در طول زمان است؛ و بوم باورک واکنش شدیدی به مارشال نشان داد و بیان کرد که اقتصاددانان انگلیسی این واقعیت را نادیده می‌گیرند که هزینه نیز ارزش ذهنی است.

علاوه بر توسعه‌ی نظریه‌ی سرمایه، بوم باورک نقدهای سهمگینی بر همه‌ی نظریه‌های پیشین در خصوص ظهور پدیده‌ی بهره وارد کرد، و تحلیل نقادانه‌ی وی به ویژه در ارتباط با نظریه‌ی مارکسیستی استثمار و نظریه‌هایی بود که ریشه‌ی ظهور بهره را در بهره‌وری نهایی سرمایه معرفی کرد. به‌علاوه او یک نظریه‌ی کاملاً جدید درباره‌ی ظهور عرضه کرد که بر واقعیت ذهنی ترجیح زمانی مبتنی بود.
سید امیرحسین شکرآبی نویسنده‌ی کتاب «معرفت‌شناسیِ مکتب اتریش و کارآمدی نظام بازار» (متولد 1374) است که علاقه‌مند به حوزه‌ی اقتصاد است و پیش‌تر نیز مقالاتی در این باره نوشته و منتشر کرده است. «معرفت‌شناسیِ مکتب اتریش و کارآمدی نظام بازار» در 316 صفحه و از سوی انتشارات دنیای اقتصاد به چاپ رسیده است.