مدرنیته مشروع است

کتاب «مدرنیته مشروع است» نوشتۀ سید مسعود آذرفام
آیا مدرنیتۀ غرب واقعاً گسستی بنیادین از الهیات قرون وسطایی است یا صرفاً نسخۀ سکولاریزه و استحاله‌یافتۀ آن؟ کتاب «مدرنیته مشروع است: بازسازی و بررسی منازعۀ مشروعیت عصر جدید» پژوهشی است پیرامون این موضوع و منازعه‌ای که در قرن بیستم میانِ سه فیلسوف بر سر مدرنیته و خاستگاه آن درگرفت.
سید مسعود آذرفام در کتاب «مدرنیته مشروع است» تاریخ غرب مدرن و تفکر درباب مدرنیته را، از چشم‌انداز منازعه‌ای که آن را «منازعۀ مشروعیت عصر جدید» می‌نامد، مورد بررسی قرار می‌دهد.
کتاب «مدرنیته مشروع است» یک اثر تحقیقی درباب مدرنیته، با محوریت منازعۀ سه فیلسوف بر سر مشروعیت مدرنیته، است و در آن به بحث‌های مهمی پرداخته می‌شود که در رد مدرنیته و نیز دفاع از آن مطرح شده‌اند.
در کتاب «مدرنیته مشروع است» به پژوهش در موضوعی پرداخته شده، که چنانکه نویسنده در مقدمۀ این کتاب تأکید می‌کند، در ایران کمتر به‌طور جدی و جامع به آن پرداخته شده است.

مروری بر کتاب «مدرنیته مشروع است»
مسعود آذرفام، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، در کتاب «مدرنیته مشروع است» به منازعۀ مشروعیت عصر جدید و پژوهش در آرای سه فیلسوفی پرداخته است که این منازعه را در ساحت تفکر غربی و مدرنیته‌پژوهی و اندیشیدن به مدرنیته و خاستگاه‌ آن رقم زده‌اند. این سه فیلسوف عبارتند از: کارل اشمیت، کارل لوویت و هانس بلومنبرگ که دوتای اول، معتقد به نامشروع بودن مدرنیته و قرون وسطایی بودن مبانی آن بودند و سومی، در تقابل با آنان، از مشروعیت مدرنیته دفاع می‌کرد.
در کتاب «مدرنیته مشروع است»، ضمن شرح آرای این سه فیلسوف دربارۀ مشروعیت مدرنیته، به بررسی این آرا و داوری دربارۀ آن‌ها نیز پرداخته شده است.
کتاب «مدرنیته مشروع است» با مقدمه‌ای خواندنی و روشنگر آغاز می‌شود. در این مقدمه ابتدا دربارۀ نسبت این کتاب با مسائل و بحران‌های ایران مدرن و مسائل کنونی ایران و ضرورت درک بهتر و عمیق‌تر مدرنیتۀ غربی، برای ایجاد زمینه‌ای برای اندیشیدن ما ایرانیان به وضعیت کنونی خویش و نسبت‌مان با مدرنیته، توضیحاتی داده شده و آن‌گاه به موضوع اصلی کتاب و زمینۀ بحثی که در آن مطرح است پرداخته شده است.
آذرفام همچنین در مقدمۀ کتاب «مدرنیته مشروع است» هدف خود از انجام چنین پژوهشی را توضیح می‌دهد و نیز آثار پژوهشی مهمی را که به موضوع مطرح در این کتاب مرتبط هستند معرفی می‌کند.
کتاب «مدرنیته مشروع است: بازسازی و بررسی منازعۀ مشروعیت عصر جدید» از هفت فصل تشکیل شده. فصل اول کتاب، مقدمه‌ای است که به آن اشاره شد و فصل‌های بعدی، به‌ترتیب، عبارتند از: «چارچوب نظری: جُستاری در نقد جوهرگراییِ تاریخی و دفاع از تفکر تاریخی»، «شکل‌گیری منازعه؛ اشمیت، الهیات سیاسی و سکولاریزاسیون»، «بسط منازعه؛ لوویت، و تاریخ جهانی و حصول رستگاری»، «آن سوی منازعه؛ بلومنبرگ و مشروعیت عصر جدید»، «ادامۀ منازعه» و «بررسی مدعیات و نتیجه‌گیری».
در بخشی از کتاب «مدرنیته مشروع است» می‌خوانید: «اشمیت به منزلۀ فیلسوف حقوقی کاتولیک می‌کوشید با طرح نظریه‌ای برای دریافتن بحرانی که عصرش را فراگرفته بود بر این بحران فایق آید. او بر سبیل اندیشۀ بحران بر آن بود که عصر جدید با همۀ گستردگی و وجاهت ظاهری‌اش واجد هیچ‌گونه مشروعیتی نیست، چرا که همۀ مفاهیم و مقولاتِ به‌ظاهر بدیعِ این عصر چیزی جز استحاله و، به بیان دقیق‌تر، سکولاریزاسیونِ مفاهیم و مقولات الهیاتی قرون وسطایی نیستند که در فرایند این استحاله قوام و اثرگذاری خود را از دست داده‌اند.
در همان مسیری که اشمیت پیمود، اندیشمند پراهمیت دیگری گام نهاد که او نیز تأثیر ژرف و درازآهنگی بر سپهر فکری آلمان قرن بیستم گذاشت. لُبّ بحث این اندیشمند، یعنی کارل لوویت، نیز این است که هیچ‌یک از فلسفه‌های تاریخ مدرن، که نمایندۀ آگاهیِ تاریخی مدرن‌اند، در اصل مدرن نیستند، بلکه صرفاً صورت‌هایی عاریتی از الهیات تاریخ مسیحیت‌اند که از آن‌جا که اصل خود را از یاد برده‌اند، نامشروع‌اند. این بدین معناست که به باور لوویت، فیلسوفان تاریخِ مدرن، از وُلتر تا مارکس، جز پیامبرانی ملبّس به ردای دین‌ستیزی و الحاد نبوده‌اند.
پس از دهه‌ها سلطۀ فهمی از مدرنیته که بر اساس مفهوم بحران و بدبینی سامان یافته بود، هانس بلومنبرگ، در مقام مدافع آرمان‌های روشنگری، عزم خویش را جزم کرد تا، در تقابل با برنهاد عدم مشروعیت عصر جدید به سردمداری اندیشمندانی چون اشمیت و لوویت، به دفاع از مشروعیت مدرنیته برخیزد. بر همین اساس، او پس از نقادی‌های بنیادین اصولی که دعاوی اشمیت و لوویت متضمن آن بودند، تفسیر بدیلی از خاستگاه‌های عصر جدید به دست می‌دهد که نشان می‌دهد مدرنیته نه به واسطۀ استحالۀ نامشروع الهیات مسیحی، بلکه از دل مسائلی برآمده است که قرون وسطای مسیحی ناتوان از ارائۀ پاسخی موجه به آن‌ها بود.»
کتاب «مدرنیته مشروع است: بازسازی و بررسی منازعۀ مشروعیت عصر جدید» در انتشارات ققنوس منتشر شده است.

دربارۀ سید مسعود آذرفام، نویسندۀ کتاب «مدرنیته مشروع است»
سید مسعود آذرفام، متولد 1370، مترجم ایرانی و پژوهشگر حوزۀ فلسفه است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «رمانتیسم آلمانی: مفهوم رمانتیسم آلمانی اولیه»، «درآمدی بر فهم ایدئالیسم آلمانی» و «هابز» اشاره کرد.