بدهی

کتاب «بدهی» نوشتۀ دیوید گرِیبر
تاریخ پول و تحولات آن از دریچۀ نگاهی تاریخی و انتقادی به مقولۀ بدهی. کتاب «بدهی: پنج‌هزار سالِ نخست»، با عنوان اصلی Debt: The First 5,000 Years، کندوکاوی در تاریخ پول و سِیر تحول آن، با تمرکز بر مفهوم بدهی، است.
دیوید گریبر در کتاب «بدهی» پیدایش و تکوین بدهی را شرح می‌دهد و از این طریق و از این چشم‌انداز، پرتوی بر نظام سرمایه‌داری می‌افکند و چگونگی خط‌وربط و پیوند آن را با تاریخ پول و بدهی و سنت‌های اخلاقی نشان می‌دهد.
کتاب «بدهی» سفری پنج‌هزارساله در دنیای پول است؛ سفری که طی آن پول را از بدو پیدایش آن رصد می‌کنیم و تغییر و تحولات آن را، از خلال مرور تاریخ بدهی، پی می‌گیریم.
گریبر در کتاب «بدهی»، با نگاهی انتقادی و به زبانی ساده و به‌دور از پیچیدگی، از رابطه‌ای که از کهن‌ترین اعصار میان بدهی و نهادهای اجتماعی گوناگون برقرار بوده است سخن می‌گوید.
متن اصلی کتاب «بدهی» اولین بار در سال 2011 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «بدهی»
دیوید گریبر در کتاب «بدهی»، با نگاهی نقادانه و تاریخ‌مند و از منظر موضوع بدهی و مبادله، به سیر تحولات نظام سرمایه‌داری و شرح چگونگی تثبیت این نظام می‌پردازد و ریشۀ تثبیت نظام سرمایه‌داری را در اخلاقیات و مناسبات و باورهای فرهنگی‌ای که از دیرباز به‌عنوان باورهایی بدیهی جا افتاده‌اند جستجو می‌کند.
کتاب «بدهی»، چنانکه در مقدمۀ علی معظمی بر ترجمۀ فارسی آن اشاره شده، «دریچه‌ای نو به فهم چیستی سرمایه‌داری و روند شکل‌گیری و تحول آن می‌گشاید.»
کتاب «بدهی» از مقولۀ بدهی به‌عنوان قدیمی‌ترین ابزار تجارت سخن می‌گوید و رابطۀ تاریخی بدهی با اموری چون داد و ستد، ازدواج، دوستی، برده‌داری، قانون، دولت و... را نشان می‌دهد.
کتاب «بدهی» با نقل حکایتی آغاز می‌شود که باب بحث و تأمل دربارۀ این حکم اخلاقی را که «مسلّم است که همه باید بدهی‌شان را پس بدهند» می‌گشاید و این پرسش انتقادی را پیش می‌کشد که آیا واقعاً درستی این حکم را باید بدیهی انگاشت؟ با این پرسش کلیدی و تردید بنیادین است که نویسنده ما را وارد دنیای پیچیدۀ بدهی و پول می‌کند و تاریخ طولانی پول و بدهی و تحولات سرمایه‌داری را در کتاب «بدهی» شرح می‌دهد و از چگونگی پیوند میان اخلاق و نظام سرمایه‌داری سخن می‌گوید.
کتاب «بدهی» از دوازده فصل و یک پس‌گفتار، که افزوده به چاپ سال 2014 این کتاب است، تشکیل شده است. فصل‌های دوازده‌گانۀ کتاب «بدهی» عبارتند از: «تجربه‌ی سردرگمی اخلاقی»، «افسانه‌ی تهاتر»، «بدهی ازلی»، «بیداد و رستگاری»، «رساله‌ای مختصر در باب مبادی اخلاقی روابط اقتصادی»، «بازی با آمیزش و مرگ»، «آبرو و بی‌آبرویی»، «اعتبار و شمش»، «عصر محوری»، «قرون وسطی»، «عصر امپراتوری‌های سرمایه‌دار بزرگ» و «آغاز چیزی که هنوز تکلیفش روشن نیست».
در بخشی از کتاب «بدهی» می‌خوانید: «چرا بدهی؟ چه چیزی این مفهوم را این اندازه قدرتمند می‌کند؟ بدهیِ مصرف‌کنندگان خونی است که اقتصادمان را زنده نگه می‌دارد. همه‌ی دولت – ملت‌های مدرن با کسر بودجه سر پا هستند. بدهی تبدیل به مسئله‌ی محوری سیاست بین‌المللی شده است. اما به نظر می‌آید هیچ ‌کس نمی‌داند که بدهی واقعاً چیست یا چه‌طور باید راجع به آن اندیشید.
همین واقعیت که نمی‌دانیم بدهی چیست، این انعطاف‌پذیری‌ای که مفهوم بدهی دارد، مبنای قدرتش است. اگر تاریخ اصلاً بتواند چیزی را نشان دهد، آن‌چه نشان می‌دهد این است که هیچ راهی برای توجیه روابط مبتنی بر خشونت بهتر از این نیست که کاری کنی چنین روابطی اخلاقی به نظر بیایند، هیچ راهی بهتر از این نیست که این روابط را با زبان بدهی صورت‌بندی مجدد کنی؛ چون صورت‌بندی‌شان براساس زبان بدهی باعث می‌شود به نظر آید این قربانی است که دارد کار نادرستی انجام می‌دهد. اعضای مافیا این را بلدند. فرماندهان ارتش‌های فاتح نیز این را می‌دانند. هزاران سال است که مردان خشن توانسته‌اند به قربانیان‌شان بگویند که مدیون آن‌ها هستند. اگر چیزی هم در بین نبوده که دَین به شمار آید، گفته‌اند که "زندگی‌شان را مدیون ایشان هستند" چون آن‌ها را نکُشته‌اند (چه عبارت گویایی).»

دربارۀ دیوید گرِیبر، نویسندۀ کتاب «بدهی»
دیوید گریبر (David Graeber)، متولد 1961 و درگذشته به سال 2020، انسان‌شناس چپ‌گرا و فعال آنارشیست امریکایی بود. او از سال 1998 تا 2005 استادیار دانشگاه ییل بود اما با تمدید نشدن قراردادش از طرف دانشگاه و پیدا نکردن موقعیت شغلی دیگری در امریکا، به تبعیدی آکادمیک تن داد و به انگلستان رفت و در آنجا از سال 2008 تا 2013 در کالج گلداسمیتز تدریس کرد و بعد از آن، استاد مدرسۀ اقتصاد و علوم سیاسی لندن شد.
گریبر همچنین یک فعال سیاسی بود و در جنبش‌های سیاسی مختلفی حضور فعال داشت. از جمله فعالیت‌های سیاسی او می‌توان به حضورش در جنبش اشغال وال استریت و نقش پررنگش در این جنبش اشاره کرد. او همچنین از حامیان جنبش زیست‌محیطی «شورش علیه انقراض» بود.
دیوید گریبر در سال 2020، در حالی که تعطیلات خود را در ونیز می‌گذراند، به‌طور غیرمنتظره بر اثر التهاب لوزالمعده درگذشت. از آثار او می‌توان به کتاب‌های «نظریه‌ای دربارۀ شغل‌های مزخرف» و «طلوع همه‌چیز: تاریخ جدید انسان» اشاره کرد که این دومی، بعد از مرگش منتشر شد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «بدهی»
کتاب «بدهی: پنج‌هزار سالِ نخست» با ترجمه و مقدمۀ علی معظمی در نشر چرخ، ناشر کتاب‌های علوم انسانی خانواده‌ی فرهنگی چشمه، منتشر شده است.
علی معظمی، متولد 1353، استاد فلسفه و علوم اجتماعی، مترجم و مقاله‌نویس ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «فاشیسم»، «بحران‌های جمهوری»، «والتر بنیامین»، «تاریخ فلسفه‌ی راتلج – جلد دهم: فلسفه‌ی معنا، معرفت و ارزش در سده‌ی بیستم» و «کِینز» اشاره کرد.
از کتاب «بدهی» ترجمۀ فارسی دیگری هم با عنوان «تاریخ‌ پنج‌هزارساله‌ی بدهی» موجود است که مترجم آن مصطفی آقایی و ناشرش انتشارات دهکدۀ هوسم است.