فلسفه امروزین علوم اجتماعی

کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» نوشتۀ براین فِی
در عصر وفور تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی و تعدد فرهنگ‌ها چگونه می‌توان به‌وسیلۀ علوم اجتماعی، انسان‌ها و جوامع را شناخت؟ کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی: با نگرش چندفرهنگی»، با عنوان اصلی Contemporary Philosophy of Social Science: A Multicultural Approach، کتابی است که حول این پرسش شکل گرفته است.
براین فِی در کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» رویکرد و نگرشی متفاوت با رویکردها و نگرش‌های قدیمی را در پژوهش‌های جامعه‌شناختی پیش می‌کشد؛ رویکرد و نگرشی که در کتاب «فلسفۀ علوم اجتماعی» با عنوان «چندفرهنگی» از آن سخن رفته است.
کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» ما را به تأملی جدی دربارۀ مسائل انسان مدرن و مفاهیم مرتبط با جوامع انسانی در روزگار معاصر و نیز مسائل و مفاهیم بنیادین مربوط به زندگی انسان‌ها در همۀ دوران‌ها فرامی‌خواند.
کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» کتابی، در عین علمی و تخصصی بودن، ساده و خوشخوان است و به همین دلیل هم پژوهشگران و متخصصان و دانشجویان علوم اجتماعی را به‌کار می‌آید و هم خوانندگان غیرمتخصص اما علاقه‌مند به مباحث مربوط به جامعه‌شناسی و شناخت انسان‌ها و جوامع انسانی را.
متن اصلی کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» اولین بار در سال 1996 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی»
براین فِی در کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» بر آن است که توضیح دهد که در عصر تفاوت‌های زیاد میان فرهنگ‌ها و جوامع انسانی چگونه می‌توان به شناختی از آدمیان دست یافت و انسان‌های متعلق به یک فرهنگ چگونه می‌توانند انسان‌هایی متعلق به فرهنگ‌هایی دیگر را درک کنند و بشناسند و علوم اجتماعی در چنین دورانی چگونه می‌تواند کارآمد باشد.
کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» کتابی دربارۀ شیوۀ تعامل آدمیان در عصر چندفرهنگی است. نویسنده در این کتاب با رویکردی نقادانه به دو نگرش که در عصر چندفرهنگی شکل گرفته‌اند می‌نگرد و افراط در این هردو نگرش را مانعی در راه پژوهش‌های اجتماعی و شناخت آدمیان متعلق به فرهنگ‌های مختلف از یکدیگر می‌داند.
براین فی در کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» به پرسش‌هایی می‌پردازد که حول موضوعاتی چون معنای شناخت دیگران، رابطۀ خود با دیگران، ماهیت فرهنگ و جوامع انسانی، نسبی‌گرایی، عقلانیت و فهم‌پذیری، فهم میان‌فرهنگی و پیچیدگی‌های آن و نقش گذشته در فهم اکنون دور می‌زنند.
یکی از موضوعات مهمی که در کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» با نگاهی نقادانه دربارۀ آن بحث شده است شکاکیت و نسبی‌گراییِ افراطی برآمده از تفاوت فرهنگ‌هاست. نویسنده در این کتاب نسبی‌گرایی را به‌مثابۀ نگرشی زادۀ عصر چندفرهنگی مورد بررسی قرار می‌دهد و شکل افراطی آن را نقد می‌کند چراکه معتقد است نسبی‌گرایی افراطی مانع پژوهش‌های اجتماعی است و راه را بر چنین پژوهش‌هایی می‌بندد یا آن‌ها را محدود می‌کند چون طبق این نگرش، افرادی که باهم تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی و حتی جنسیتی دارند نمی‌توانند یکدیگر را بفهمند و درک کنند و به شناختی از یکدیگر برسند و تنها افرادی که فرهنگ و زمینۀ رشد و نیز جنسیت‌شان یکی است می‌توانند درک و شناختی از هم پیدا کنند. چنانکه براین فی در کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» استدلال می‌کند بر پایۀ چنین نگرشی شناخت، در معنای گستردۀ آن، ممکن نیست و علوم اجتماعی عملاً منتفی است و وقتی بیش از حد به شک‌گرایی و نسبی‌گرایی، که البته به‌اعتقاد براین فی میزانی از آن لازم و سازنده است، میدان بدهیم یا به دام انفعال می‌افتیم یا به ورطۀ مقابلۀ خشونت‌بار با یکدیگر که این هردو یعنی نابودی علوم اجتماعی و امکان‌ناپذیری تفاهم و تعامل جوامع و آدمیان با یکدیگر.
کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» بر آن است که درکی تازه از علوم اجتماعی، در زمینۀ درکی تازه از اصالت تعدد فرهنگ‌ها، ارائه دهد؛ درکی متفاوت با برداشت‌های مرسوم مبتنی بر نسبی‌گرایی و شکاکیت در جهان چندفرهنگی. نویسنده خود در کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» این درک تازه و متفاوت را «تعامل‌گرایی» نامیده است.
کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» از مقدمه‌ای با عنوان «نگرشی چندفرهنگی به فلسفۀ علوم اجتماعی» و یازده فصل تشکیل شده است.
فصل‌های یازده‌گانۀ کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی» عبارتند از: «آیا باید همان کس [یا از همان کسان] باشی تا آن کس را بشناسی؟»، «آیا برای آنکه خودمان باشیم نیازمند دیگران هستیم؟»، «آیا فرهنگ و جامعۀ ما، ما را آنی می‌کند که هستیم؟»، «آیا افراد در فرهنگهای مختلف در جهانهای مختلفی زندگی می‌کنند؟»، «آیا باید فرضمان این باشد که دیگران موجوداتی عقلانی‌اند؟»، «آیا باید فهم ما از دیگران طبق ضوابط و ملاکهای خود آنها باشد؟»، «آیا معنای رفتار دیگران همانی است که خود از آن مُراد می‌کنند؟»، «آیا فهم ما از دیگران اساساً تاریخی است؟»، «آیا ما داستانها را زندگی می‌کنیم یا فقط آنها را می‌سراییم؟»، «آیا ما می‌توانیم درکی عینی از دیگران داشته باشیم؟» و «نتیجه‌گیری: از فلسفۀ چندفرهنگی علوم اجتماعی چه می‌توان آموخت؟».

دربارۀ براین فِی، نویسندۀ کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی»
براین سی. فِی (Brian C. Fay)، متولد 1943، استاد دانشگاه و فیلسوف امریکایی است. شهرت او بیشتر به‌خاطر آثارش در زمینۀ فلسفۀ علوم اجتماعی است.
از آثار براین فی می‌توان به کتاب‌های «نظریۀ اجتماعی و عمل سیاسی» و «علوم اجتماعیِ انتقادی» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی»
کتاب «فلسفۀ امروزین علوم اجتماعی: با نگرش چندفرهنگی» با ترجمۀ خشایار دیهیمی، به‌همراه یادداشتی از مترجم، در نشر نو منتشر شده است.
خشایار دیهیمی، متولد 1334 در تبریز، مترجم، ویراستار و روزنامه‌نگار ایرانی است. او فرزند نصرالله دیهیمی، استاد دانشگاه و مترجم، همسر رؤیا رضوانی، مترجم، و پدر زنده‌یاد نازنین دیهیمی، مترجم و ویراستار، است.
دیهیمی فارغ‌التحصیل مهندسی شیمی از دانشگاه تبریز است. ارتباط او با محافل ادبی و روشنفکری، از جمله «کانون نویسندگان ایران»، در دهۀ 50 خورشیدی و به‌واسطۀ آشنایی و همنشینی‌اش با غلامحسین ساعدی آغاز شد.
دیهیمی انگلیسی را از پدرش و نیز با کمک عبدالله توکل، مترجم مشهور و مطرح ایرانی، یاد گرفت. کتاب «یادداشت‌های یک دیوانه»، که ترجمۀ دیهیمی از قصه‌هایی از نیکلای گوگول است، اولین ترجمه‌ای بود که از او منتشر شد. این ترجمه را عبدالله توکل خواند و پسندید و به رضا براهنی، که آن موقع به‌عنوان مشاور با انتشارات هاشمی همکاری می‌کرد، داد و اولین چاپ این کتاب در سال 1363 در آن انتشارات به چاپ رسید.
دیهیمی آثار بسیاری را در زمینۀ فلسفۀ سیاسی، فلسفۀ زندگی و ادبیات به فارسی ترجمه کرده است. او همچنین دبیری و ویراستاری ترجمۀ چند مجموعه، از جمله مجموعه‌های «نسل قلم» و «تجربه و هنر زندگی»، را در کارنامۀ کاری خود دارد.
همکاری با نشریات مختلف و تدریس فلسفۀ سیاسی از دیگر فعالیت‌های خشایار دیهیمی است. او از بنیانگذاران نشریۀ «نگاه نو» است و مدتی هم عضو شورای نویسندگان این نشریه بوده است. همکاری با مجلۀ «شهروند امروز»، به‌عنوان مشاور ارشد دورۀ دوم این مجله، از دیگر فعالیت‌های مطبوعاتی خشایار دیهیمی است. دیهیمی مدتی هم در مجموعۀ انتشارات انقلاب اسلامی (فرانکلین سابق) کار کرده و در آنجا مسئول ویرایش کتاب «تاریخ تمدن» ویل دورانت بوده است.
از دیگر ترجمه‌های خشایار دیهیمی می‌توان به کتاب‌های «روح پراگ»، «فلسفه‌ی ترس»، «فلسفۀ تنهایی»، «داستایفسکی: جدال شک و ایمان»، «مارکسیست‌ها»، «سوفیا پتروونا»، «بیگانه»، «شهر فرنگ اروپا: چکیده‌ای از پیدا و پنهان تاریخ قرن بیستم»، «فیلسوفان سیاسی قرن بیستم»، «تاریخچۀ خوشبختی»، «نظریۀ نظم خودانگیخته»، «دیالکتیک تنهایی»، «فلسفۀ سیاسی» و «تفسیرهای جدید بر فیلسوفان سیاسی مدرن: از ماکیاولّی تا مارکس» اشاره کرد.