کتاب «دُن کیشوت» اثر میگل دِ سروانتس
رمانی برای همۀ قرون و اعصار. کتاب «دُن کیشوت»، با عنوان اصلی Don Quijote de la Mancha، از قدیمی‌ترین رمان‌های جهان، یکی از شاهکارهای رمان‌نویسی و از آن دست آثار ادبی است که همیشه تَر و تازه باقی می‌مانند و تأثیرشان را بر بسیاری از آثار ادبی، از دیرباز تا امروز، می‌توان دید.
سروانتس در کتاب «دُن کیشوت»، ضمن خلق رمانی کُمیک در ژانر پیکارسک و هجو جزم‌اندیشی‌ها و رسوم پوسیدۀ زمانه‌اش، به عمق تناقض‌ها و کشمکش‌های بشری نقب می‌زند و با خلق دو کاراکترِ بی‌نظیر، که الگویی برای بسیاری از زوج‌های داستانیِ بعد از خود شده‌اند، تضاد میان آرمان‌خواهی و رؤیاها و آرزوهای بزرگ را با زندگی عادی و معمولی و ملموس و نیز همنشینی چنین تضادی را ماهرانه به نمایش می‌گذارد.
کتاب «دُن کیشوت» را اغلب، اولین رمان مدرن جهان دانسته‌اند. این کتاب، چنانکه اشاره شد، تأثیر زیادی بر ادبیات پس از خود گذاشته است. از جمله شخصیت‌های داستانی مشهور ادبیات جهان که با الهام از شخصیت دُن کیشوت، شخصیت اصلی کتاب «دن کیشوت»، آفریده شده‌اند می‌توان به پرنس میشکینِ رمان «ابله» داستایوسکی و اِما بوواری رمان «مادام بوواری» گوستاو فلوبر اشاره کرد. همچنین گراهام گرین در رمان کُمدی «عالیجناب کیشوت» شخصیت دُن کیشوت را به قرن بیستم آورده و او را با مختصاتی امروزی بازسازی کرده است. شخصیت اصلی این رمان، خود را از نوادگان دن کیشوت معرفی می‌کند.
در ادبیات ایران، شخصیت دایی‌جان در رمان کُمدی «دایی‌جان ناپلئون» ایرج پزشکزاد بسیار به دُن کیشوت شبیه است. همچنین در منظومۀ «مرد و مرکب» مهدی اخوان ثالث، از کتاب «از این اوستا»، می‌توان نشانی از دُن کیشوت را یافت.
کتاب «دُن کیشوت» دستمایۀ انواع اقتباس‌های نمایشی و موسیقایی و سینمایی و... هم بوده است. براساس این رمان انیمیشن ساخته شده، سالوادور دالی مجسمه‌ای از شخصیت دُن کیشوت ساخته، گوستاو دوره برای کتاب «دُن کیشوت» تصویرسازی کرده و نقاشانی چون پیکاسو و دومیه، نقاشی‌هایی با الهام از دُن کیشوت کشیده‌اند.
کتاب «دن کیشوت» شامل دو بخش است و متن اصلیِ بخش اول آن اولین بار در سال 1605 و متن اصلی بخش دومش اولین بار در سال 1615 منتشر شده است.
مروری بر کتاب «دن کیشوت»
سروانتس در کتاب «دن کیشوت» هجو و شوخی و کمدی را با تراژدی می‌آمیزد و شخصیت اصلی رمانش، یعنی دن کیشوت، را در موقعیت‌هایی قرار می‌دهد که هم خنده‌دار است و هم در جاهایی حس شفقت خواننده را برمی‌انگیزد.
کتاب «دن کیشوت» ماجرای مردی است که از فرطِ خواندنِ کتاب‌های شوالیه‌ای دچار توهم می‌شود و خود را شوالیه می‌پندارد و به همراه یک روستایی عامی، به نام سانچو پانزا، به در و دشت می‌زند تا جهان را از ظلم و بی‌عدالتی نجات دهد. زوج دن کیشوت و سانچو از زوج‌های فراموش‌نشدنی و مثالیِ تاریخ ادبیات داستانی‌اند و شخصیت‌های بسیاری با الگوی آن‌ها در متون داستانی پدید آمده‌اند.
می‌توان گفت در عالم ادبیات داستانی هیچ‌کس نیست که چیزی از دن کیشوت یا سانچو و چه‌بسا در مواردی از هردوِ آن‌ها به ارث نبرده باشد.
دن کیشوت سلطان بی‌تاج‌وتخت عرصۀ وهم است و سردمدارِ بی‌چون‌و‌چرای همۀ دیوانگی‌ها و بلاهت‌های شورمندانه و مضحکی که می‌توان از یک شخصیت اصیل داستانی انتظار داشت. او خود را دلاوری می‌پندارد که موظف است جهان را از شرّ و پلیدی پاک کند و تعلق‌اش به دنیایی مفقود و بی‌ربطی‌اش به واقعیت موجود، هم مضحک می‌نمایاندش و هم اندوهبار. او نماد و نمونۀ مثالی آدم‌هایی است که در دنیایی غیر از دنیای واقعی سِیر می‌کنند و در عوالمِ وهم و خیال، خود را دلاورانی می‌پندارند که موظف‌اند جهان و بشریت را از تباهی نجات دهند.
در مقابل دن کیشوت، نوکر و همراه او، سانچو پانزا، مظهر رندی و سرخوشی و سادگی و واقع‌بینی یک آدم عامی است. سانچو آدمی است که به واقعیت ملموس زندگی چسبیده و با هوش و رندی‌ای عوامانه چیزهایی را می‌بیند که دن کیشوتِ دلبسته به عوالم دلیری و سلحشوری و آرمان‌خواهی از دیدن آن‌ها عاجز است. نمود سانچو را در آثار ادبی بعد از کتاب «دن کیشوت» می‌توان در شخصیت‌هایی چون ژاک در رمان «ژاک قضا و قدری و اربابش» دنی دیدرو و شوایک در رمان «شوایک» یاروسلاو هاشک مشاهده کرد.
کتاب «دن کیشوت» دستمایۀ انواع تعبیر و تفسیرها بوده است. بعضی شخصیت دُن کیشوت در این رمان را شخصیتی کُمیک می‌بینند و بعضی تراژیک و بعضی، هم کمیک و هم تراژیک. داستایوسکی کتاب «دن کیشوت» را یکی از غم‌انگیزترین رمان‌های دنیا می‌داند و کارلوس فوئنتس در جُستاری با عنوان «سروانتس، یا نقدِ خواندن»، که در کتاب «خودم با دیگران» منتشر شده، دُن کیشوت را شخصیتی نو و در عین حال باستانی توصیف می‌کند و معتقد است دنیای نو زمانی آغاز می‌شود که دُن کیشوت در سال 1605 «دهکده خود را ترک می‌گوید، به میان دنیا می‌رود و کشف می‌کند که جهان به آنچه او درباره‌اش خوانده شباهتی ندارد.»
کتاب «دن کیشوت» نه فقط در شخصیت‌پردازی، که در شیوۀ قصه‌گویی و روایت‌گری نیز در زمانۀ خود اثری پیشرو به حساب می‌آید.
سروانتس در کتاب «دن کیشوت» ماهرانه تقابل ارزش‌های در حال منسوخ شدن و ارزش‌های در حال پدیدار شدن را در زمانۀ خود به نمایش می‌گذارد و از این لحاظ، کتاب «دن کیشوت» یکی از دستاوردهای ادبی مهم و ماندگار آغاز عصر مدرن است.
دربارۀ میگل دِ سروانتس، نویسندۀ کتاب «دن کیشوت»
میگل دِ سروانتس ساآودرا (miˈɣel de θeɾˈβantes saaˈβeðɾa)، متولد 1547 و درگذشته به سال 1616، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس و شاعر اسپانیایی است. عمدۀ شهرت سروانتس به‌خاطر کتاب «دن کیشوت» است. با اینکه بیشتر عمر سروانتس در فقر و گمنامی گذشت اما امروزه او به‌عنوان بزرگترین نویسندۀ اسپانیایی‌زبان در دنیا شناخته می‌شود و خالق رمانی که از معروف‌ترین و تأثیرگذارترین آثار ادبی جهان است.
دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «دن کیشوت»
اگرچه از کتاب «دن کیشوت» ترجمه‌های فارسی مختلفی منتشر شده اما معروف‌ترین و مهم‌ترین ترجمۀ فارسی این رمان، ترجمۀ محمد قاضی است که چاپ فعلی آن در دو جلد در نشر ثالث منتشر شده است.
ترجمۀ محمد قاضی از کتاب «دن کیشوت» از نمونه‌های مثال‌زدنیِ ترجمۀ ادبی در ایران است. قاضی در ترجمۀ این رمان هرچه از ذخایر ادبیات فارسی، زبان محاوره، فرهنگ عامه و طنز ادبی که در چنته داشته روی دایره ریخته است.
محمد قاضی، متولد 1292 در مهاباد و درگذشته به سال 1376، از بهترین مترجمان ایرانی است. قاضی فارغ‌التحصیل رشتۀ قضایی از دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران و بازنشستۀ وزارت دارایی بود. او مدتی هم، بعد از بازنشستگی، با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همکاری کرد. کارنامۀ کاری قاضی، به‌عنوان مترجم، کارنامۀ متنوع و پرباری است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «دکامرون»، «زوربای یونانی»، «سمرقند»، «سپیددندان»، «داستان کودکی من»، «شازده کوچولو»، «ناپلئون»، «مسیح بازمصلوب»، «جزیرۀ پنگوئن‌ها»، «ساده‌دل»، «نان و شراب» و «قربانی» اشاره کرد.
رتبۀ کتاب «دن کیشوت» در گودریدز: 3.89 از 5.
ادامه keyboard_arrow_down
