سفر شهرزاد فرهنگ های گوناگون حرمسراهای گوناگون

کتاب «سفر شهرزاد» اثر فاطمه مرنیسی
شهرزاد ترحل الی المغرب
کتاب «سفر شهرزاد» اثر فاطمه مرنیسی بازخوانی اقتباسی از متن هزارویکشب و خودزندگینامه‌ای از نویسنده است. نویسنده در کتاب «سفر شهرزاد» تجربه‌های خاص خودش را در موقعیت زنی آزاد و مستقل که با مواردی غیرمنتظره از فرهنگ غرب مواجه می‌شود؛ بیان می‌کند. مرنیسی با تأملی در هزارویکشب در جهان غرب درباره مواردی چون زیبایی و نگاه مردان در فرهنگ شرق و غرب و دیگر موضوعات در زمینۀ علوم اجتماعی در کتاب سخن می‌گوید. کتاب «سفر شهرزاد» می‌کوشد، ردپای شهرزاد را در جهان غرب دنبال کند. در بخش‌هایی از کتاب، نویسنده داستان‌ها را کامل در متن کتاب آورده و گاهی با ارجاعاتی به متن اصلی توضیحاتی می‌دهد. مترجم در بخشی از یادداشت می‌نویسد: «امروز مرنیسی را «فمینیست مسلمان» و متفکر برجسته‌ی «فمنیسیم اسلامی» می‌نامند؛ دو برچسبی که خودش هرگز از آنها برای معرفی خود استفاده نکرد. در نگاه مرنیسی آرمانِ «زن خاموش، منفعل و مطیع» هیچ ربطی به پیام‌های موثق اسلام ندارد! این ساختاری‌ست که علمای سنت‌گرا و فقهای مذهبی افراط‌گرا و متون دینی تحریف شده به منظور حفظ نظام مرد سالار ایجاد کرده‌اند.»
یادآوری می‌شود:کتاب «سفر شهرزاد» برای دوستداران و علاقه‌مندان به مطالعۀ موضوع جامعه‌شناسی زنان مناسب است.

درباره کتاب «سفر شهرزاد»
کتاب، زندگینامۀ خودنوشتی است که با تخیل داستانی گره می‌خورد و روایتی سرشار از نکته‌سنجی را برای مخاطب ارائه می‌دهد. همچنین روایتی ژرف و اثرگذار از دنیادیدگی نویسنده را برای خواننده روشن می‌کند. فهرست کتاب عبارت است از: «حکایت بانویی با لباس پردار»، «آیا بین حرمسرای غربی و حرمسرای شرقی رابطه‌ای وجود دارد؟»، «رویارویی با حرمسرای غربی»، «ذهن همچون سلاحی اروتیک»، «شهرزاد به غرب می‌رود»، «خرد در برابر زیبایی»، «حرمسرای ژاک: زیبارویان بی‌نقابِ بی‌صدا»، «حرمسرای من: هارون الرشید، مجلس»، «حرمسرای اروپایی: موسیو انگر، شیرین، شاهزاده نورجهان شکارچیِ ببرها»، «سایز 6: حرمسرای زنان غربی».
در بخشی از حکایت بانویی با لباس پردار می‌خوانیم:
«اگر در فرودگاه کازابلانکا یا در قایقی بادبانی که از سوی شهر طنجه می‌آید اتفاقی مرا ببیند، فکر می‌‌کنید اعتماد به نفس دارم، اما ندارم. حتی حالا در این سن و سال هم هنگام عبور از مرزها وحشت‌زده‌ام، از اینکه نتوانم غریبه‌ها را بفهمم وحشت دارم. یاسمینا مادربزرگم بود، او می‌گفت: “بهترین راه برای یادگیری و قدرت دادن به خود سفر کردن است.” یاسمینا سواد خواندن و نوشتن نداشت و در حرامسرا زندگی می‌کرد، در خانه‌ای سنتی که در آن زنان اجازه‌ی گشودن قفل درهایش را نداشتند. یاسمینا می‌گفت: “باید به غریبه‌هایی که می‌بینید توجه کنید و سعی کنید آن‌ها را بفهمید. هر چه بیشتر یک غریبه را درک کنید و هرچه بیشتر خودتان را بشناسید قدرت بیشتری خواهید داشت.” برای یاسمینا حرمسرا اسارتگاهی بود که زنان اجازه‌ی ترک آن را نداشتند. از این رو یاسمینا سفر را می‌ستود و آن را امتیازی پر ارزش، بهترین راه برای خلاصی از شر ناتوانی و مجالی برای عبور از مرزها می‌دانست. در شهر فِز، شهر قرون وسطاییِ دوران کودکی‌ام، نقل محافل بود که استادان صوفیِ دوره دیده فقط چون به دنبال یادگیری از خارجی‌ها بودند که در زندگی‌شان ملاقات کردند، “انوار: (اللوامع) خارق‌العاده‌ای کسب کرده و معرفتشان به طور فزاینده‌ای گسترده شده است.»
در بخش دیگری از کتاب نیز چنین آمده است که: «”من در حرمسرا به دنیا آمدم.” اینطور که پیدا بود این جمله کوتاه گیروگرفتاریِ اسرارآمیزی در خود داشت، چون همه، بی‌استثنا، مثل فرمولی جادویی گفت‌وگویشان را با این پرسش شروع می‌کردند: “اول بگویید شما واقعاً در حرمسرا به دنیا آمدید؟” و نگاهِ مصاحبه‌کننده به‌حدی جدّی بود که معلوم بود نمی‌خواهد من از زیر آن در بروم، انگار که راز شرم‌آوری در آن موضوع باشد.»
درباره نویسنده کتاب «سفر شهرزاد»
فاطما مِرنیسی به فرانسوی Fatima Mernissi)) فمینیست و جامعه‌شناس مراکشی بود. مرنیسی سال 1940 در فاس، مراکش متولد شد. تحصیلات او در دانشگاه سوربن و دانشگاه براندیس در رشته علوم سیاسی بود که تحصیلاتش را تا مقطع دکتری ادامه داد. مرنیسی زنی با شهامت بود و تفسیرهای زیادی درباره موضوعات مختلف زنان انجام داد. موضوعاتی که او درباره‌شان صحبت می‌کرد از دیدگاه تفسیر قرآن و متون سنتی اسلامی تابو محسوب می‌شدند. مرنیسی نخستین کتابش را با عنوان «آنسوی حجاب» درباره تحلیل‌های گذشته و کلاسیک از وضعیت زنان در جهان اسلام منتشر کرد.
فاطمه مرنیسی در کنار سوزان سانتاگ نویسنده و نظریه‌پرداز آمریکایی برنده جایزه «شاهدخت آستوریاس» در حوزه ادبیات شد. بهتر است بدانید: هیئت داوران مرنیسی را «یکی از صداهای فصیح روشنفکری عرب» دانسته و آثار وی را ستایش کرده است.
از کتاب‌های ترجمه شده مرنیسی به فارسی می‌توان «زنان پرده‌نشین و نخبگان جوشن‌پوش»، «زنان بر بال‌های رویا» و «سفر شهرزاد» در دهه 1380 و مدتی پس از ترجمه کتاب «زنان پرده‌نشین و نخبگان جوشن پوش» به دستور قاضی مرتضوی کتاب‌ها جمع‌آوری شدند.
فاطمه مرنیسی سال 2015 در سن 75 سالگی از دنیا رفت.

درباره ترجمه فارسی کتاب «سفرشهرزاد»
کتاب «سفر شهرزاد» با عنوان فرعی «فرهنگ‌های گوناگون حرمسراهای گوناگون» توسط شیرین کریمی به فارسی برگردانده شده است. ترجمۀ کریمی توسط انتشارات کراسه منتشر شده است.

رتبه کتاب «سفر شهرزاد» در گودریدز: 3.9 از 5.