انقلاب در میراث فرهنگی (نشرنی) تناقض های میان عمل و نظر مدیران سازمان میراث فرهنگی

کتاب «انقلاب در میراث فرهنگی: تناقض‌های میان عمل و نظر مدیران سازمان میراث فرهنگی» نوشتۀ مهرداد بهمنی و سارا کریمی
پژوهشی در عملکرد سازمان میراث فرهنگی در ایران. مهرداد بهمنی و سارا کریمی در کتاب «انقلاب در میراث فرهنگی: تناقض‌های میان عمل و نظر مدیران سازمان میراث فرهنگی» با تمرکز بر روایت آغاز شکل‌گیری سازمان میراث فرهنگی در ایران بعد از انقلاب 1357 و رویکردهای نظری و عملی این سازمان از بدو تشکیل آن تا سال 1392 به شرح نظریه‌ای که سازمان میراث فرهنگی از دل آن بیرون آمده و روایت عملکرد این سازمان پرداخته‌اند و با رویکردی نقادانه تناقض میان نظریه و عمل را در مدیریت سازمان میراث فرهنگی در دوره‌های مورد بحث نشان داده‌اند و نیز مسئلۀ نابسامانی در حفظ میراث فرهنگی را از چشم‌انداز اقتصاد سیاسی بررسی کرده‌اند.
در کتاب «انقلاب در میراث فرهنگی»، چنانکه در پیشگفتار این کتاب اشاره شده، هدف این بوده که تصویری از تاریخ ایران مدرن در آیینۀ تاریخ میراث فرهنگی ارائه شود و همچنین ارزیابی‌ای از «شکل‌گیری یک سازمان و نحوه عملکرد آن و نیروهای درونش» در تاریخ ایران مدرن انجام شود.

مروری بر کتاب «انقلاب در میراث فرهنگی»
کتاب «انقلاب در میراث فرهنگی» از پیشگفتار، مقدمه و هفت فصل تشکیل شده و در پایان نیز به جمع‌بندی ماحصل بحث‌های مطرح‌شده در کتاب پرداخته شده است. مقدمۀ کتاب «انقلاب در میراث فرهنگی» خود از دو بخش با عنوان‌های «تولد نهاد میراث فرهنگی از بطن نظریۀ دولت ـ ملت» و «میراث فرهنگی گره‌گاه تاریخ و سیاست مدرن در ایران» تشکیل شده است. در بخش اول این مقدمه به مفهوم جهانی میراث تاریخی و فرهنگی و شکل‌گیری آن در جهان پرداخته شده و از نسبت تولد این مفهوم با سیاست مدرن در جهان سخن رفته است. بخش بعدی مقدمه به موضوع میراث فرهنگی و دغدغۀ حفظ میراث تاریخی و فرهنگی و آغازگاه پیدا شدن چنین فکری در ایران اختصاص دارد. نویسندگان در این بخش از مقدمۀ کتاب «انقلاب در میراث فرهنگی» آغاز پیدایش فکر حفظ میراث تاریخی و فرهنگی در ایران را در چشم‌انداز تحولات تاریخی ایران و در نسبت با تاریخ ایران مدرن و اندیشۀ هویت ملی روایت می‌کنند.
بعد از مقدمه، در فصل نخست کتاب به منطق حاکم بر برنامه‌های توسعه در ایران و برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری فرهنگی در ایران پرداخته شده و در فصل‌های بعدی روایتی از نظریه و عمل مدیران میراث فرهنگی در حیطۀ نظریه و عمل، از دوران مدیریت محمدباقر آیت‌الله‌زاده شیرازی تا دوره مدیریت اسفندیار رحیم‌مشایی بر سازمان میراث فرهنگی، ارائه شده و نیز از دوره بعد از مشایی سخن رفته است. در هر فصل ابتدا به معرفی هر یک از مدیران میراث فرهنگی پرداخته شده و آن‌گاه تصویری از دوره مدیریت آن‌ها در حوزه نظریه و عمل ارائه و جمع‌بندی‌ای از عملکرد آنها در هر یک از این دو حوزه به دست داده شده است.
در کتاب «انقلاب در میراث فرهنگی» همچنین نسبت سیاست‌های میراث فرهنگی در سال‌های بعد از انقلاب با سیاست‌های کلی دولت‌های مختلف بعد از انقلاب و رویکردهای کلی اقتصادی در این دولت‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. بنابراین در کتاب «انقلاب در میراث فرهنگی»، ضمن بحث از عملکرد سازمان میراث فرهنگی، نسبت این عملکرد با اقتصاد و توسعه نیز مورد توجه قرار گرفته است. در همین رابطه است که موضوع تخریب میراث فرهنگی و رابطۀ آن با برنامه‌های توسعه پیش کشیده شده است و این پرسش مطرح شده که چرا سازمان میراث فرهنگی نتوانسته است در مواجهه با فرایند توسعه، میراث تاریخی و فرهنگی را در برابر نابودی حاصل از توسعه حفظ کند. در این کتاب با رویکردی نقادانه به بررسی تناقض میان ایده و عمل در هر دوره از مدیریت سازمان میراث فرهنگی پرداخته شده است و نیز به بررسی اینکه هر یک از مدیران چقدر در اجرای برنامه‌ها و ایده‌های خود موفق بوده‌اند و نتیجۀ عملی در هر دوره از مدیریت سازمان میراث فرهنگی چه بوده و با جمع‌بندی عملکرد این سازمان در دوره‌های مختلف چه نتیجه‌ای از عملکرد کلی آن می‌توان گرفت.
در بخشی از مقدمۀ کتاب «انقلاب در میراث فرهنگی»، با اشاره به نابسامانی‌ در حفظ میراث فرهنگی، درباره رویکرد نقادانۀ کتاب در مواجهه با این نابسامانی و سعی در علت‌یابی آن آمده است: «پژوهش پیش رو پژوهشی است در کارنامۀ نظری و عملی مدیران شاخص سازمان میراث فرهنگی و می‌کوشد تا بفهمد که آیا فقدان در نظریه یا عمل سیاست‌گذاران این حوزه، موجب این نابسامانی شده یا تناقض میان ایده و عمل ما را به این مسیر کشانده است؟ و اگر هماهنگی میان ایده و عمل وجود داشته چه اشتباه یا اشکالی در هدف‌گذاری موجب شده تا این سازمان نتواند در برابر عملکرد نیروهای اقتصادی در فرایند توسعه حافظ میراث فرهنگی ایران باشد؟
بنابراین، این تحقیق بر بررسی انتقادی آرای شش مدیر سازمان میراث فرهنگی از سال 1357 تا 1392 متمرکز شده است. رویکرد روشی در بررسی متون و گفتار این شش سیاست‌گذار، نقادانه خواهد بود، بدین معنا که مفاهیم و گزاره‌ها، ارتباط میان آن‌ها، نحوه مشروعیت‌بخشی و منابع مشروعیت‌بخش، تفحص شده و تناقض‌های درونی (داخل نظام نظری) و بیرونی (میان نظام‌های نظری) آن‌ها بررسی می‌شود، تا ایده مرکزی و احیاناً آرای مترتب از آن ایده در متون و گفتار این مدیران را آشکار نماید و نظم درونی آن‌ها را بسنجد و سپس این آرا را با آنچه در عمل انجام دادند ارزیابی کند. روش تحقیق در این مسیر تحلیل محتوا و تکنیک‌های مورد استفاده مطالعۀ اسنادی (اسناد، مصاحبه‌ها، پژوهش‌ها و مکتوب‌های مرتبط) خواهد بود.»
کتاب «انقلاب در میراث فرهنگی: تناقض‌های میان عمل و نظر مدیران سازمان میراث فرهنگی» در نشر نی منتشر شده است.