خط آبی کمرنگ روایت بازاندیشانه از تجربه مادری در ایران مدرن

کتاب «خطِ آبیِ کمرنگ: روایتی بازاندیشانه از تجربۀ مادری در ایران مدرن» نوشتۀ شیوا علینقیان
زنان ایرانی طبقات متوسط و تهیدست در مقام مادر چه تجربه‌هایی را از سر می‌گذرانند؟ کتاب «خطِ آبیِ کمرنگ: روایتی بازاندیشانه از تجربۀ مادری در ایران مدرن»، نوشتۀ شیوا علینقیان، روایتی پژوهشگرانه و نقادانه درباره وجوه اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی مادر بودن در ایران مدرن است.
کتاب «خط آبی کمرنگ» روایتی است برآمده از تلاقی تجربۀ شخصی نویسنده از مادر بودن و کار پژوهشی او درباره تجربۀ مادری. این کتاب، که ماحصل پایان‌نامۀ دکترای نویسنده است، کتابی است در حوزه مردم‌شناسی و مطالعات مادری.
شیوا علینقیان در کتاب «خط آبی کمرنگ»، به‌عنوان زنی از طبقۀ متوسط، تجربۀ واقعی خودش از مادر بودن را با پژوهش‌های علمی‌اش در این زمینه پیوند زده و همچنین از تجربۀ دیگرانی مثل خود و نیز زنانی از طبقۀ محروم جامعه از مادر بودن نوشته است.
در کتاب «خط آبی کمرنگ» با نگاهی محققانه و واقع‌بینانه و نه براساس کلیشه‌های معمول و مرسوم، از تجربۀ مادر بودن در ایران مدرن سخن رفته است و این تجربه به‌صورتی ملموس و با ارجاع به نمونه‌هایی واقعی از تجربۀ مادری بیان شده است.
کتاب «خط آبی کمرنگ» کتابی است هم مناسب پژوهشگران اجتماعی و هم مناسب کسانی که خود به‌نحوی با تجربۀ مادر بودن مواجهند یا دوست دارند درباره وجوه واقعی این تجربه و دشواری‌ها و پیچیدگی‌های آن بدانند.
در این کتاب نه با نگاهی سانتی‌مانتال و خیالپردازانه بلکه با نگاهی واقع‌بینانه و جامعه‌شناختی به تجربۀ مادر بودن پرداخته شده و از دشواری‌های مادر بودن و دلواپسی‌ها و اضطراب‌های برآمده از آن و نسبت و پیوند تجربۀ مادری با زیست اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و سیاسی سخن رفته است.

مروری بر کتاب «خط آبی کمرنگ»
در کتاب «خط آبی کمرنگ» با مادرانی واقعی در شهری مدرن مواجهیم نه با کلیشه‌های معمول درباره مادری. نویسنده در کتاب «خط آبی کمرنگ» به‌شیوه‌ای قصه‌وار و نه در قالب مقاله‌ای علمی و دانشگاهی از تجربۀ مادر بودن می‌نویسد. این اما به معنای غیرعلمی بودن کتاب «خط آبی کمرنگ» نیست. درواقع در این کتاب، ماحصل تحقیقات نویسنده به‌صورت گزارش و روایتی ملموس و عینی از مادر بودن در ایران مدرن ارائه می‌شود.
شیوا علینقیان روایت مادر بودن در ایران مدرن را در کتاب «خط آبی کمرنگ» با نقل جزئی‌نگرانۀ تجربه‌های خودش از مراحل مادر شدن و وجوه گوناگون مادر بودن آغاز می‌کند و آن‌گاه به نقل تجربه‌های دیگرانی هم‌طبقۀ خود، یعنی زنان طبقۀ متوسط، و نیز نقل تجربه‌های زنان حاشیه‌نشین و تهیدست جامعه از مادر بودن می‌پردازد و تفاوت‌های این تجربه‌ها را در بستری اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و سیاسی بیان می‌کند.
کتاب «خط آبی کمرنگ» تأثیر نظم مسلط اجتماعی و فرهنگی و نیز تأثیر اقتصاد را بر مادر بودن دنبال می‌کند و با رویکردی نقادانه از فشارهایی می‌گوید که وضعیت اقتصادی، سیاست‌گذاری‌ها و گفتمان‌های غالب اجتماعی و فرهنگی بر مادران طبقۀ متوسط و مادران تهیدست اعمال می‌کنند.
در کتاب «خط آبی کمرنگ» می‌بینیم که انتظارات معمول و نظم مسلط اجتماعی و فرهنگی چه اضطراب‌ها و دلواپسی‌هایی را از همان آغاز بارداری تا مرحلۀ زایمان و مراحل پس از آن و در دوران تربیت فرزند و مراقبت از او برای یک مادر به بار می‌آورند و نیز فشارها و تنگناهای مالی و اقتصادی چه شیوه‌هایی از مادری را به مادران تهیدست تحمیل می‌کنند.
علینقیان در کتاب «خط آبی کمرنگ» نشان می‌دهد که یک زن بعد از اینکه باردار می‌شود با چه تجربۀ متفاوتی از خود و بدن خود مواجه می‌شود و در مراحل گوناگون بارداری و رجوع به پزشک و معاینه و زایمان و دوران بعد از تولد فرزند چه نگرانی‌ها و اضطراب‌ها و دشواری‌هایی را از سر می‌گذراند و همۀ این تجربه‌ها چه پیوند و نسبتی با جامعه و فرهنگ و اقتصاد و سیاست دارند.
در کتاب «خط آبی کمرنگ» همچنین سخن از کلیشه‌های فرهنگی‌ و تربیتی‌ای است که یک مادر در مواجهه با آن‌ها و تقابل‌شان با آنچه خود به‌طور واقعی تجربه و احساس می‌کند دچار اضطراب و تردید می‌شود.
کتاب «خطِ آبیِ کمرنگ: روایتی بازاندیشانه از تجربۀ مادری در ایران مدرن» در انتشارات فرهنگ جاوید منتشر شده است.

درباره شیوا علینقیان، نویسنده کتاب «خط آبی کمرنگ»
دکتر شیوا علینقیان، متولد 1365 در اصفهان، پژوهشگر حوزه‌های جنسیت، مادری، مردم‌نگاری و روایت‌پژوهی است. علینقیان تحصیلکرده دانشگاه‌های اصفهان و علامه طباطبایی و دارای دکترای انسان‌شناسی فرهنگی از دانشگاه تهران است. رسالۀ دکتری علینقیان، با عنوان «مادری: تلاقی جنسیت و دیگر نظام‌های اجتماعی – خودمردم‌نگاری برساخت اجتماعی مادری در شهر تهران»، پژوهشی است که کتاب «خط آبی کمرنگ» از دل آن بیرون آمده است.