دفتر یادداشت های داستایفسکی: برادران کارامازوف

کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» اثر فیودور داستایفسکی
پُشت صحنۀ یک شاهکار ادبی. اگر می‌خواهید از رَوَند خلق رمان بزرگ «برادران کارامازوف» فیودور داستایفسکی آشنا شوید کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» را بخوانید تا ببینید داستایفسکی چطور برای جزئیات این رمان نقشه می‌چیده و شخصیت‌ها و موقعیت‌های رمان «برادران کارامازوف» را چگونه پرورش می‌داده است.
کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» شامل یادداشت‌هایی‌ست که داستایفسکی حین نوشتن کتاب «برادران کارامازوف» می‌نوشته و در آن‌ها نقشۀ راه کلی این رمان بزرگ کلاسیک را برای خودش مشخص می‌کرده است.
در کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» با داستایفسکی در فرایند نگارش یکی از چند شاهکارش همراه می‌شویم و بخشی از افکار او را که به رمان «برادران کارامازوف» مربوط است رصد می‌کنیم. در این کتاب می‌بینیم که داستایفسکی چطور با «برادران کارامازوف» کلنجار می‌رفته و به طرح و جزئیات این رمان، از شخصیت‌پردازی گرفته تا صحنه‌ها و موقعیت‌های داستانی، و نیز مفاهیمی که می‌خواسته در این رمان بیان کند می‌اندیشیده و فکر می‌کرده که چطور به این مفاهیم رَخت داستانی بپوشاند و آن‌ها را در موقعیت‌ها و رفتارها و شخصیت‌ها و دیالوگ‌های این رمان به نمایش درآورد.
کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» هم کتابی جذاب برای علاقمندان آثار داستایفسکی و به‌ویژه رمان «برادران کارامازوف» است و هم کتابی‌ست آموزشی برای آن‌ها که رمان می‌نویسند و می‌خواهند بدانند یک نویسنده بزرگ چگونه طرح رمان خود را شکل می‌دهد و آن را می‌پروراند و پیش از نوشتن رمان چطور شاکلۀ آن را روی کاغذ می‌آورد. این کتاب همچنین منتقدین و پژوهشگران و مفسران ادبی را به‌کار می‌آید و وجوهی از رمان «برادران کارامازوف» و اندیشۀ داستایفسکی و رویکرد و روش او در رمان‌نویسی و به‌طور مشخص‌تر رویکرد او در نوشتن رمان «برادران کارامازوف» و اندیشۀ داستایفسکی در زمان نگارش این رمان را برای آن‌ها آشکار می‌کند.
کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» ترجمه‌ای‌ست از ترجمۀ انگلیسی ادوارد واسیولک از یادداشت‌هایی که داستایفسکی درباره رمان «برادران کارامازوف» نوشته است. این ترجمۀ انگلیسی اولین بار در سال 1971 و با عنوان The Notebooks for the Brothers Karamazov منتشر شده است.

مروری بر کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف»
کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» از مقدمۀ ادوارد واسیولک، مترجم و ویراستار متن انگلیسی کتاب، و یازده بخش تشکیل شده است.
واسیولک در مقدمه‌اش بر کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» توضیحات خواندنی و راهگشایی درباره این یادداشت‌های داستایفسکی داده است. او با مقایسۀ یادداشت‌های مربوط به رمان «برادران کارامازوف» با یادداشت‌هایی که داستایفسکی درباره چند رمان مهم دیگرش نوشته، نتیجه می‌گیرد که داستایفسکی در فرایند نگارش آن چند رمان دیگر، موقعیت‌ها و شیوه‌های روایی گوناگون را می‌آزموده تا درباره چگونگی نگارش رمان به قعطیتی برسد، اما در مورد «برادران کارامازوف» گویا پیشاپیش می‌دانسته چه می‌خواهد بکند و شاکلۀ رمان برایش روشن بوده است.
واسیولک برای هر بخش از یادداشت‌های داستایفسکی در کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» نیز مقدمه‌ای جداگانه نوشته و درباره آن بخش توضیحاتی داده است.
چنانکه واسیولک در مقدمۀ کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» توضیح می‌دهد، داستایفسکی در یادداشت‌های این کتاب طرح کلی رمان «برادران کارامازوف»، مفاهیم انتزاعی‌ای را که می‌خواسته رَخت داستانی به آن‌ها بپوشاند و موقعیت‌ها و صحنه‌هایی را که قرار بوده در رمان بسط و گسترش پیدا کنند یادداشت کرده و درباره شخصیت‌های رمان نوشته است.
داستایفسکی بسیاری از یادداشت‌هایش را درباره کتاب «برادران کارامازوف» به‌صورت فشرده و اشاره‌وار نوشته اما کسانی که رمان را خوانده باشند و به آن حضور ذهن داشته باشند می‌توانند این اشاره‌ها را دریابند و متوجه شوند که هر اشاره داستایفسکی به کدام شخصیت یا کدام صحنه و موقعیت داستانی و چه مفهوم کلیدی‌ای در رمان «برادران کارامازوف» است، ضمن اینکه توضیحات ادوارد واسیولک در ابتدای هر بخش از یادداشت‌های کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» نیز راهنمایی‌ست که می‌تواند خواننده را در کشف رمز یادداشت‌ها و درک ارتباط‌شان با بخش‌های مختلف رمان «برادران کارامازوف» یاری کند.
گفتنی‌ست که در ویراست واسیولک از کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» حتا خط‌خوردگی‌های متن اصلی یادداشت‌های داستایفسکی نیز حفظ شده تا خواننده هرچه‌بیشتر در حال‌وهوای داستایفسکی و کلنجارهای ذهنی او حین خلق رمان «برادران کارامازوف» قرار بگیرد.


درباره فیودور داستایفسکی، نویسنده کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف»
فیودور میخایلوویچ داستایفسکی (Фёдор Михайлович Достоевский)، متولد 1821 و درگذشته به سال 1881، از بزرگترین نویسندگان کلاسیک قرن نوزدهم و از مهمترین نمایندگان عصر طلایی ادبیات روسیه است. او نویسنده‌ای بود با زندگی‌ای پر از اُفت‌وخیز و تلاطم. یک ‌بار حتی تا دمِ مرگ و پای جوخۀ اعدام رفت و در آخرین لحظات اعلام شد که بخشوده شده است. سالهایی را در سیبری زندانی بود. از بیماری صرع نیز رنج می‌برد و این‌ها همه، در کنار عوامل و رویدادهایی دیگر، تأثیرات خود را به نحوی بر جهان‌بینی و آثار داستانی‌اش به‌جا گذاشتند.
داستایفسکی در رمان‌هایش آینده جهان، برآمدن نظام‌های توتالیتر و بحرانهایی را که انسان مدرن در قرن بیستم قرار بود از سر بگذراند پیش‌بینی کرده و پرسش‌ها و تردیدهایی را درباره انسان و انتخاب‌های او و نیز درباب مقولۀ خیر و شر و شک و یقین پیش کشیده که همچنان برای انسان قرنِ بیست و یکمی نیز مطرح است. شخصیت‌پردازی قدرتمند و ترسیم ماهرانۀ تلاطمات درونی و پیچیدگی‌ها و تناقضات شخصیتی آدم‌ها و درگیری‌شان با بحرانهای وجودی و هستی‌شناختی، از خلال قصه‌هایی جذاب و پُرکشش، از ویژگی‌های اصلی آثار شاخصِ داستایفسکی است. او به ویژه در رمان‌های «جنایت و مکافات»، «برادران کارامازوف»، «شیاطین» و «ابله» اوج هنر قصه‌پردازی و نیز عصاره جهان‌بینی خود را به نمایش گذاشته است. این رمان‌ها، با گذشت این همه سال از نوشته‌شدن‌شان، همچنان تَر و تازه و شاداب‌اند و مثل هر اثر بزرگ کلاسیک، همچنان حرفهای تازه‌ و مهمی برای گفتن دارند.
داستایفسکی روزنامه‌نگار چیره‌دستی هم بود و از سال 1861 تا 1863 ماهنامۀ «زمان» را سردبیری کرد؛ ماهنامه‌ای ادبی، سیاسی، اقتصادی و فلسفی که لئونید گروسمن در کتاب «داستایفسکی، زندگی و آثار» از آن به‌عنوان «واقعه‌ای بزرگ در تاریخ مطبوعات روسیه» یاد می‌کند و دلیل توفیق این ماهنامه را «قریحه شگفت‌آور داستایفسکی، شیفتگی آتشینش در طلب اندیشه‌های نو، روحیۀ مبارزه‌جوی او به‌عنوان یک نویسنده سیاسی و عشق بی‌آلایشش به آفریده‌های مردم خود» می‌داند.
کتاب «سفرنامه‌ی اروپا» نمودی از این دوره کاریِ داستایفسکی‌‌ است. از داستایفسکی، به‌جز رمان و داستان کوتاه، نوشته‌های غیرداستانی بسیاری هم در موضوعات مختلف به‌جا مانده است. او همچنین مترجم آثاری از ادبیات آلمان و فرانسه است.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف»
کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» با ترجمه و پیشگفتار بهروز حاجی‌محمدی و یادداشتی از ویراستار ترجمۀ فارسی کتاب، در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.
بهروز حاجی‌محمدی، متولد 1336، منتقد و پژوهشگر ادبی و مترجم ایرانی است. حاجی‌محمدی دارای لیسانس و فوق لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «آخر بازی / در انتظار گودو» و «تفسیرها و تأویل‌ها: در انتظار گودو» و از آثار تألیفی‌اش می‌توان به کتاب‌های «شخصیت‌های اصلی در آثار کافکا» و «تی. اس. الیوت: نقد ساختاری منظومه‌ها» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «دفتر یادداشت‌های برادران کارامازوف» در گودریدز: 4 از 5.