آهنگ افلاک

کتاب «آهنگ افلاک» نوشتۀ کارل سِیگن
گشت‌وگذاری جذاب، مفرح، هیجان‌انگیز و آموزنده در کیهان. کتاب «آهنگ افلاک: سفری در فضا و زمان»، با عنوان اصلی Cosmos، درواقع مکملِ مکتوب یک مینی‌سریال محبوب و پرمخاطب است که در سال 1980 به‌نویسندگی کارل سیگن و با اجرای خود او در سیزده قسمت پخش شد و تا سال 1990 رکورد پربیننده‌ترین سریال تاریخ تلویزیون امریکا را در دست داشت. در همان سال 1980، کارل سِیگن کتاب «آهنگ افلاک» را به‌عنوان مکملِ این سریال منتشر کرد و کتاب نیز، مانند سریالی که مبنای آن بود، با استقبالی چشمگیر روبه‌رو شد و هفتاد هفتۀ بی‌وقفه در صدر فهرست پرفروش‌های نیویورک تایمز بود.
کتاب «آهنگ افلاک» یک سفر علمی و اکتشافی شورانگیز در کهکشانها و سیارات و ستارگان و تاریخ جهان و انسان است؛ سفری که هم مخاطب را سرگرم می‌کند و هم او را به تأمل و ژرف‌کاوی در راز کیهان و منشاء و آیندۀ آن فرامی‌خواند و موضوعات علمی دربارۀ پیدایش جهان و سِیر آن و رابطه و پیوند انسان با کیهان را به زبانی ساده و شیرین و قصه‌وار بیان می‌کند.
کتاب «آهنگ افلاک» یک کتاب مستند علمی است که در عین مستند بودن، حال‌وهوایی رمان‌گونه دارد.

مروری بر کتاب «آهنگ افلاک»
کارل سِیگن، که خود اخترشناس و کاوشگر کیهان و سیارات بوده است، در کتاب «آهنگ افلاک» هرآنچه از دانش کیهانی و علوم تجربی و انسانی، اعم از تاریخ و زیست‌شناسی و فیزیک و شیمی و ادبیات و افسانه و حکایت، که در چنته دارد روی دایره می‌ریزد تا داستان کیهان و پیدایش آن و نیز رابطۀ انسان با کهکشان و کیهان را به‌شیوه‌ای جذاب روایت کند.
سِیگن در کتاب «آهنگ افلاک» نشان می‌دهد که ما انسان‌ها بیش از آنچه فکر می‌کنیم و ممکن است به نظر برسد به کیهان و افلاک و سیارات و ستارگان و کهکشان‌ها نزدیک و مرتبطیم و آنچه در کیهان می‌گذرد در زندگی ما نیز اثر دارد و شناخت کیهان، شناخت انسان نیز هست.
سِیگن هیچ ابایی ندارد که هرکجا اقتضا می‌کند در روایت تاریخ کیهان و تبیین علمی رویدادهای جهان، به افسانه‌ها و متون کهن مربوط به عصر پیشامدرن نقب بزند و از آن‌ها تمثیل‌هایی برای بیان مقصود خود بیافریند و همین ویژگی یکی از دلایل جذابیت و خوشخوان بودن کتاب «آهنگ افلاک» است.
کتاب «آهنگ افلاک» از پیشگفتار، سیزده فصل و دو ضمیمه به نام‌های «تعلیق به محال و جذر 2» و «پنج چندوجهی منتظم فیثاغوری» تشکیل شده است.
فصل‌های سیزده‌گانۀ کتاب «آهنگ افلاک» عبارتند از: «کرانه‌های اقیانوس کیهان»، «صدایی در سمفونی کیهان»، «آهنگ افلاک»، «بهشت و دوزخ»، «مرثیه بر سیاره‌ی سرخ»، «حکایات سیاحان»، «ستون فقرات شب»، «سفر در فضا و زمان»، «زندگی ستاره‌ها»، «مرز ابدیت»، «تداوم حافظه»، «دایره‌المعارف کهکشانیکا» و «سخنگوی زمین کیست؟»
در بخشی از کتاب «آهنگ افلاک» می‌خوانید: «در ظلمات پهناور فضای بین‌ستاره‌ای، هستند ابرهایی از جنس گاز و غبار و مواد آلی. در آنجا تلسکوپ‌های رادیویی ده‌ها گونه مولکول آلی دیده‌اند. فراوانی این مولکول‌ها حکایت دارد از اینکه مصالح حیات در همه‌جا یافت می‌شود. شاید اگر فرصتِ کافی فراهم باشد، پیدایش و تکامل حیات هم حَتمیتی کیهانی است. شاید هیچ‌گاه در میلیاردها میلیارد سیاره‌‌ی راه شیری حیات سر برنزَنَد. در مابقی‌شان هم چه بسا پدید بیاید و از بین برود، یا که هرگز از مراحل اولیه‌اش پا فراتر نگذارد. و چه بسا در معدودی از این کرات نیز هوشمندان و تمدن‌هایی پیشرفته‌تر از ما پدید آیند.
پیش می‌آید که بگویند زمین چه بختیار است که محمل بی‌نقصی برای حیات بوده – با هوای مساعد، آب مایع، جو اکسیژن‌دار و الی‌آخر. اما چنین حرفی دست‌کم تا حدی اشتباه گرفتن علت و معلول است. ما زمینی‌ها با محیط زمین به‌خوبی وفق پیدا کرده‌ایم چون همین‌جا بزرگ شده‌ایم. انواع اسبق حیات که چندان وفق پیدا نکردند از میان رفتند. ما از نسل موجوداتی هستیم که به‌خوبی سازگار شدند. موجوداتی که در یک کره‌ی کاملاً متفاوت تکامل پیدا کنند هم بدون شک از خوبی‌های همان‌جا دادِ سخن خواهند داد.
کل حیات زمینی خویشاوند نزدیک یکدیگرند. ما ساختار شیمیایی و تبار تکاملیِ مشترکی داریم. در نتیجه دست زیست‌شناسان فوق‌العاده بسته است. آنها فقط به مطالعه‌ی یک نوع زیست‌شناسی مشغول‌اند؛ تِمی تنها در موسیقی حیات. آیا همین نغمه‌ی نازکِ ناچیز، تنها صدا تا هزاران‌هزار سال نوریِ دیگر است؟ یا که نوعی سمفونی کیهانی داریم با انواع و اقسام تِم و کنترپوآن و خارج‌نوازی و هماهنگی از میلیاردها صدای مختلفی که در آهنگ حیات کهکشان دارد پخش می‌شود؟»

دربارۀ کارل سِیگن، نویسندۀ کتاب «آهنگ افلاک»
کارل ادوارد سِیگن (Carl Edward Sagan)، متولد 1934 و درگذشته به سال 1996، ستاره‌شناس، سیاره‌شناس، کیهان‌شناس، استاد دانشگاه، مروج علم، اخترفیزیکدان، اخترزیست‌شناس و داستان‌نویس امریکایی است.
سیگن بیش از هر چیز به‌خاطر تحقیقاتش دربارۀ امکان حیاتِ فَرا زمینی معروف است. او محققی پیشگام در زمینۀ اگزوبیولوژی بود.
از سیگن، علاوه بر آثار غیرداستانی، یک رمان علمی – تخیلی به نام «تماس» هم منتشر شده که دستمایۀ اقتباسی سینمایی هم بوده است. او به‌خاطر آثارش جوایز مختلفی گرفت که از جملۀ آن‌ها می‌توان به جایزۀ پولیتزر بهترین اثر غیرداستانی، برای کتاب‌ «اژدهایان عدن»، و جایزۀ هوگو اشاره کرد.
کتاب «نقطه‌ی آبی کمرنگ: چشم‌اندازی از آینده بشر در فضا» از دیگر آثار کارل سیگن است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «آهنگ افلاک»
کتاب «آهنگ افلاک: سفری در فضا و زمان» با ترجمه و مقدمۀ احسان سنایی اردکانی در نشر مرکز منتشر شده است. ترجمۀ لفظی عنوان انگلیسی این کتاب، «کیهان» است اما به‌دلیلی که در ترجمۀ فارسی کتاب توضیح داده شده، این عنوان در فارسی، «آهنگ افلاک» ترجمه شده است.
احسان سنایی اردکانی، متولد 1368، مترجم ایرانی است. از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «ویتگنشتاین در تبعید» و «جهان‌بینی‌ها: درآمدی بر تاریخ و فلسفۀ علم» اشاره کرد.